İdari yargı kararları ışığında idarenin kusursuz sorumluluğu ve sosyal risk ilkesi

Abstract

İdarenin mali sorumluluğu, idarelerin, kamu hizmetlerinin yürütülmesi sırasında bireylere verdiği zararlardan sorumlu tutulmasıdır. İdarenin mali sorumluluğu zaman içerisinde gelişerek bugünkü aşamaya gelmiştir. Önceleri devletin sorumsuzluğu anlayışı hakim iken, zamanla bu anlayış terk edilmiş ve kamu hizmetlerindeki gelişmelere paralel olarak idarenin kusurlu olduğu işlem ve eylemlerinden doğan zararlardan sorumluluğu anlayışı kabul görmeye başlamıştır. Daha sonraki aşamada, idarenin faaliyetlerinin artması, karmaşıklaşması ve buna bağlı olarak da bireylerin uğradıkları zararların artması sonucunda idarenin hizmet kusuruna bağlı sorumluluğu da yetersiz hale gelmiş, risk sorumluluğu ve kamu külfetleri karşısında eşitlik ilkelerine dayandırılan kusursuz sorumluluk ilkesi doğmuştur. Öte yandan; son yıllarda terör eylemleri ile toplantı ve gösteriler gibi sosyal olaylar sırasında zarar gören kişilerin bu zararlarının idarece tazmininin sağlanması amacıyla, risk ilkesi kapsamında olan ancak, diğer risk sorumluluğu hallerinden farklı bir takım özelliklere sahip sosyal risk sorumluluğu ortaya çıkmış, öğreti ve yargı kararları ile gelişmiştir. Çalışmamızda, idarenin sorumluluğu kavramı, tarihsel gelişimi, felsefi temeli, idarenin sorumluluğunun genel koşulları ve sorumluluk türleri genel hatları ile incelenmiştir. Tezimizin asıl konusunu oluşturan idarenin kusursuz sorumluluk halleri ve sosyal risk ilkesi ise ayrı bir bölümde yargı kararları çerçevesinde irdelenmiştir. Bu bağlamda, Danıştay ve Askeri Yüksek İdare Mahkemesi'nin idarenin kusursuz sorumluluğu ile ilgili olarak birbirine yakın tarihlerde aynı kapsamdaki olaylar nedeniyle verdiği kararların farklı yönlerde olduğu veya aynı yönde olsa dahi sorumluluğun farklı ilkelere dayandırıldığı tespit edilmiştir. Bu tez çalışması ile, hukuk devleti ilkesinin gerçekleşebilmesi için, idarenin mali sorumluluğunun kabul edilmiş olmasının öneminin vurgulanması, kusursuz sorumluluk ilkelerinin uygulanabileceği durumların ortaya konulması, uygulamada karşılaşılan sorunların belirlenmesi ve belirlenen sorunlara çözüm önerileri getirilmesi amaçlanmıştır.

The financial liability of the administration, is keeping the administrive authorities responsible, for the damages they cause to the individuals during the execution of public services. Financal liability of administration has evolved in a period of time to reaching its present stage. While previously, the understanding of the irresponsibility of the state was dominated; by of time, this approach was abandoned and in line with developments in public services; financial liability of administration, in cases for any loss arising where administration behaved faulty, was begun to be accepted. In the further stage, the increasing activities of the administration and the complexness of this activities which also cause an increase in losses of individuals; consequently the faulty liability of the administration became insufficient due to deficiency of service and strict liability principle which based on two principles; equality before public burdens and responsibility for risk was introduced. On the other hand, in recent years, in order to provide an administrational compensation for individuals who suffered from the acts of terrorism, as well as social events, meetings and demonstrations, within the scope of the principle of the responsibility for risk, but has a different nature than the other risk liabilitieis, the liability of social risk principle has emerged, and developed by doctrine and judicial decisions. In this study, the concept of the liability of the administration, its historical development, the philosophical basis, the general conditions for the administritive liability and species of liability examined in general terms. Strict liability of the administration and social risk policy states that make up the main topic of this thesis, are discussed in a separate section within the framework of the judicial decisions. In this context, it is identified that, the State Council's and the Military High Administrative Court's recent dated decisions on strict liability of the administration, on similiar events and cases may differ from each other, where in the cases they comply in general, this time the rulings that were based on different principles of responsibility. With this thesis, it is intended to emphasize the importance of, acceptence of financial responsibility, for the realization of the principle of the rule of law; to put forward the conditions where the principles of strict liability may (implified); to identify the problems encountered in practice and solutions.