Tarihi süreç içinde defterdarlığın yetki ve görevlerinde yaşanan daralmalar

Abstract

Bu çalışmanın amacı, mali idarenin en köklü kurumu olan Defterdarlık kurumunun tarihsel süreç içerisindeki gelişimini ve mali idare içindeki önemini vurgulamaktır. Defterdarlık unvanı Osmanlı Devleti'nden önce İlhanlı Devleti'nde ?eyaletlerin mali işlerine? bakan kurum olarak kullanılmıştır. Osmanlı Devleti'nde de bu uygulama aynı şekilde devam etmiştir. Osmanlı'nın tüm mali işlerine bakmakla yükümlü olan Defterdar, aynı zamanda hazinenin başı ve sorumlusu idi. 15. yüzyıla gelindiğinde oldukça geniş yetkilere sahip olan Defterdarlık makamının Beylerbeyi ile aynı derecede olduğu, Vezirlik makamının ise bir alt rütbesinde yer aldığı bilinmektedir.1838 yılına gelindiğinde ise ?yeniden düzenleme hareketi? adı altında Defterdarlık makamı kaldırılmış yerine Maliye Nezareti tesis edilmiştir. Defterdarlık, kavram olarak yaklaşık üç yıl kullanılmamıştır, kullanılmamasının sebebi güçlü bir merkezi mali idare oluşturmaktı. Ancak, 1841 yılında, Maliye Nezareti'nin temsilcisi olarak vilayetlerde bulunmasına karar verilmiştir. Tanzimat ile bugünkü maliye teşkilatının merkez ve taşra birimlerinin temeli atılmıştır. Defterdar'ın, taşra mali teşkilatının en üst memuru konumunda olması, günümüzde de devam etmektedir.Ancak 2000 yılından sonra, AB'ye uyum çalışmaları ve IMF gibi kurumların baskıları sonucunda, 1050 sayılı yasa yerine 5018 sayılı yasanın kabulü, Gelir İdaresi Başkanlığı'nın kurulması ve Kamulaştırma Komisyonu'nun kaldırılması ile Defterdarlık ve Defterdarlığa bağlı birimlerin yetki ve görevlerinde büyük daralmalar meydana gelmiş, bu durum; Defterdarlık kurumunun diğer kurumlar arasındaki ayrıcalığını ortadan kaldırmıştır.Çalışmamda da bu sonuçlar üzerinde durularak değerlendirmeler yapılmıştır.

The aim of this study is to indicate the development of ?Defterdarlık (Revenue Office)? and the importance of it in financial management in terms of the historical process. The title of ?Defterdarlık? was also used before Ottoman Empire as the foundation that was responsible for financial affairs of states in Ilkhanid Empire. Ottoman Empire took the title and used it similarly. With a wide range of authority Defterdar, who was responsible for all of the financial affairs of Ottoman Empire, was also responsible for treasure of Empire in 15th century. Its position was the same as Beylerbeyi (which was one of the most important administrative position in the Empire) and was lower than ?Vizierate?.In 1838, Defterdarlık was abolished ?under the reformation? and established ?Maliye Nezareti (Ministry of Finance)? in place of it. Defterdarlık was forbidden as a word about 3 years. But in 1841, it was decided that it would become in cities as a representative of ?Maliye Nezareti?. With Tanzimat (Administrative Reforms), the central and local organizations/units of current Ministry of Finance were established. It has kept on that Defterdar is the highest official position in provincial financial organization.However, after 2000 because of the efforts for integration to European Union, the pressure of international financial organizations like IMF and World Bank, the acceptance of the law coded 5018 and the establishment of ?Gelir İdaresi Başkanlığı (Revenue Administration)? and abolishment of ?Nationalization Commission?, duties and responsibilities of Defterdarlık and its units have been tightened considerably. This situation has resulted in the lowering the privilege of Defterdarlık.In this thesis, it has been summarized the history of lowering the importance of the Defterdarlık and evaluated about the future of the reforms