Enerji fiyatları-pay fiyatları ilişkisi: BİST imalat sanayi sektöründe mars analizi

Abstract

Enerji ülkelerin küresel olarak rekabet gücünü artırarak, ekonomik ve sosyal gelişmişlik düzeylerine katkı sağlayan en önemli unsurlardan biridir. Ülkeler için önemli enerji kaynaklarının başında petrol, doğal gaz ve kömür gibi fosil yakıtlar gelmekte birlikte, ikincil enerji kaynağı olan elektrik enerjisinin de teknolojik gelişmeler sayesinde önemi giderek artmaktadır. Söz konusu enerji kaynaklarına ait tarihsel fiyat seyirlerinin enerji bağımlılığı yüksek birçok ülke için önem arz ettiği, enerji fiyatlarındaki artışların enerji ithalatçısı ülkeler üzerinde maliyet unsuru oluşturduğu bilinmektedir. Bu bağlamda, enerji maliyetlerindeki artışın enerji girdisine ihtiyaç duyan birçok sektör üzerinde üretim maliyetlerini arttırdığı; artan maliyetlerin ise, ilgili sektörlerdeki firma karlarını olumsuz etkileyerek pay fiyatlarını düşürdüğü gözlenmektedir. Enerji fiyatlarının söz konusu önemine binaen, ilgili literatürde enerji fiyatları-pay fiyatları ilişkisini araştıran ve enerji fiyatlarının sermaye piyasası için önemini ortaya koyan birçok çalışmanın yer aldığı dikkat çekmektedir. Ancak, bu çalışmaların araştırmalarında örnek kitlesi, dönem aralığı ya da metodolojik olarak farklılaşmalarının, enerji fiyatları ile pay fiyatları ilişkisine yönelik çelişkili bulguların ortaya çıkmasına yol açtığı tespit edilmektedir. Bu çalışmanın amacı, enerji fiyatlarındaki değişimin BİST imalat sanayi sektörüne ait alt endeks fiyatları üzerindeki etkisini araştırmaktır. Bu amaç doğrultusunda, enerji fiyatları ile pay fiyatları ilişkisi, Ocak 2010-Aralık 2019 dönem aralığında, Çok Değişkenli Uyarlanabilir Regresyon Eğrileri (Multivariate Adaptive Regression Splines: MARS) modeli aracılıyla test edilmiştir. Elde edilen bulgular enerji (petrol, doğal gaz ve elektrik) fiyatlarının sanayi sektörüne ait alt endeks fiyatları üzerinde farklı anlamlılık seviyelerinde etkisinin olduğunu ortaya koymuştur. Bu paralelde, petrol fiyatlarının XUSIN, XMANA, XMESY, XTAST, XTEKS, XGIDA, XKAGT ve XKMYA endekslerini %100 oranında; doğal gaz fiyatlarının XMANA, XTAST, XKAGT ve XUSIN endekslerini sırasıyla %83, %54, %61 ve %59 oranlarında ve elektrik fiyatlarının ise XMANA, XUSIN, XTEKS, XKAGT ve XKMYA endekslerini sırasıyla %84, %68, %79, %55 ve %73 oranlarında etkiledikleri tespit edilmiştir.

Energy is one of the most important factors contributing to the economic and social development levels of countries by increasing their competitiveness globally. Fossil fuels such as oil, natural gas, and coal are at the forefront of the important energy sources for countries, the importance of electrical energy, as a secondary energy source, is gradually increasing due to technological developments. It is known that the historical prices trends of these energy resources are important for many countries with high energy dependence and that increases in energy prices create a cost factor for energy importing countries. In this context, it is observed that the increase in energy costs has increased production costs on many sectors that need energy input; while the increasing costs have negatively affected the profits of the companies in the relevant sectors and decreased the share prices. Considering the importance of energy prices, it is noteworthy that there are many studies in the relevant literature investigating the relationship between energy prices and stock prices and revealing the importance of energy prices for the capital market. However, it is determined that differentiation in terms of sample size, time period, or methodology in these studies leads to the emergence of contradictory findings regarding the relationship between energy prices and stock prices. This study aims to investigate the effect of the change in energy prices on the sub-index prices of the BIST manufacturing industry sector. For this purpose, the relationship between energy prices and stock prices has been tested by using the Multivariate Adaptive Regression Splines (MARS) model for the period January 2010-December2019. The findings have revealed that energy (oil, natural gas, and electricity) prices have effects on the sub-index prices of the industrial sector at different significance levels. In parallel, it is determined that oil prices affect the XUSIN, XMANA, XMESY, XTAST, XTEKS, XGIDA, XKAGT, and XKMYA indices by 100%; natural gas prices affect the XMANA, XTAST, XKAGT, and XUSIN indices by 83%, 54%,61%, and 59% respectively; electricity prices effect the XMANA, XUSIN, XTEKS, XKAGT, and XKMYA indices by 84%, 68%, 79%, 55%, and 73% respectively.