Muhasebe ve denetim mesleğinde mesleki yargı kullanımının değerlendirilmesi: Borsa İstanbul (BİST) 100 endeksi'ndeki şirketler üzerine bir araştırma

Abstract

Türkiye Muhasebe Standartları Kurulu, muhasebe uygulamalarında kullanılmak üzere Uluslararası Muhasebe ve Finansal Raporlama Standartları'nı Türkçe'ye çevirerek, Türkiye Muhasebe ve Finansal Raporlama Standartları'nı oluşturmuştur. İlke bazlı olarak oluşturulan bu standartların uygulamaya konmasıyla birlikte tüm dünyada olduğu gibi, Türkiye'de de mesleki yargı konusu, muhasebe literatüründe ve uygulamada yerini almıştır. Sözkonusu mesleki yargı, meslek mensuplarına kurallara bağlı olmaktan ziyade, ilkelerden hareketle bağımsız olarak karar alabilme ve inisiyatif kullanabilme olanağı sağlamaktadır. Ancak mesleki yargı kullanımında tahmin hatası, bilgi eksikliği ve deneyimsizlik gibi insana özgü kısıtlara ek olarak yargının bilinçli olarak kötüye kullanılması gibi riskler de mevcuttur. Bu bağlamda mesleki yargının deneyimli ve bilgili kişilerce mesleki etik ilke ve kurallar çerçevesinde kullanılması gerekmektedir. Nitekim dünyada ve Türkiye'de mesleki yargı kullanımının yolunu açan gelişmelerden esinlenerek yapılan bu çalışmada, Borsa İstanbul (BIST) 100 Endeksi'ndeki şirketlerin muhasebeci ve denetçilerinin, mesleki yargı algısı, mesleki yargı kullanımında karşılaşılan zorluklar, mesleki yargı - etik etkileşimi ve mesleki yargı - muhasebe bilgi kalitesi ilişkisi konularına bakış açıları araştırılmıştır. Sözkonusu araştırmayı gerçekleştirebilmek için 24 açık önermeyi içeren anket oluşturulmuş ve 92 kişiden oluşan örnekleme uygulanarak veriler elde edilmiştir. Elde edilen veriler ışığında, istatistiki tekniklerden faktör analizi kullanılarak birbiriyle ilişkili değişkenler sınıflandırılmış, ankete katılanların cinsiyet, unvan, yaş, eğitim düzeyi ve mesleki deneyim süresi değişkenleri açısından mesleki yargı kullanımına ilişkin görüşlerinde anlamlı farklılıkların olduğu tespit edilmiştir. Ayrıca ankete katılanların, mesleki yargı ve etik ilişkisine yönelik eğitim ve seminerlerin gerekliliği konusunda görüş birliğinde oldukları sonucuna ulaşılmıştır

Turkish Accounting Standards Board formed Turkish Accounting and Financial Reporting Standards to be used in accounting practices by translating International Accounting and Financial Reporting Standards (IAS and IFRS) into Turkish. As the principle-based standards implemented all over the world along with, the professional judgment subject in Turkey has taken place in the accounting literature and practice. Professional judgment provides ability professionals to make decision independently and to use their own initiatives being subject to principles rather than rules. However using professional judgment includes specific human restrictions such as prediction error, lack of knowledge and inexperience in addition to deliberately misuse as a risk. In this respect, professional judgment must be used by experienced and knowledgeable people within the framework of professional ethic principles and rules. Thus, in the study inspired by the developments which paved the way for using professional judgment in the world and Turkey, Borsa İstanbul (BIST) 100 Index companies' accountants and auditors' professional judgment perception, the challenges of using professional judgment, interaction between professional judgment and ethics, relationship between professional judgments and accounting information quality perspectives were researched. In order to achieve this research, including 24 open propositions questionnaire was formed and by applying to 92 people sample data were obtained. In the light of obtained data, interrelated variables were classified by factor analysis of statistical techniques and there have been identified significant differences in gender, title, age, educational level and tenure in using professional judgment of respondents. In addition, it was concluded that there is a consensus on the necessity of training and seminars for professional judgment and ethical relationship