Dünya'da yabancı sermaye hareketlerinin analizi, gelişmiş ve gelişmekte olan ülkeler üzerindeki etkileri ve Türkiye örneği

Abstract

Dünya'da doğrudan yabancı sermaye yatırımları, 17. ve 18. yüzyılda İngiltere'nin sömürgecilik faaliyetleriyle başlamış, Sanayi Devrimi'yle de hız kazanmıştır. Sanayi Devrimi'nin ardından yaşanan kitle üretimi büyük pazarlara olan ihtiyacı arttırmıştır. Genel olarak dünya savaşları ve ekonomik kriz dönemleri hariç yabancı sermaye yatırımları yükselen bir trend izlemektedir.Türkiye açısından ilk doğrudan yabancı yatırımlar ise 1838 yılında imzalanan Balta Limanı Ticaret Antlaşması ile ortaya çıktığı söylenebilir. Cumhuriyet döneminden 1980'li yıllara kadar olan dönemde yabancı sermayeye karşı olumsuz bir tavır takınılmamasına rağmen uygulanan politikalar bunu yansıtmamaktadır. Zira uygulanan ithal ikameci politikalar, korumacılık politikaları, ithalat yasakları, kambiyo kontrolleri, yüksek gümrük vergileri gibi uygulamalar, yabancı sermayenin girebileceği alanları daraltmıştır. Türkiye 1980'lere kadar yabancı sermaye yatırımlarından yeterince yararlanamamıştır.1980'lerden sonra küreselleşmenin sonucu olarak yabancı sermaye yatırımları gerek Türkiye'de gerekse dünyada ciddi bir artış trendine girmiştir. Çok uluslu şirketler tarafından yerine getirilen bu yatırımlar temelde kâr elde etme amacı üzerine kurulmuştur.Şüphe yok ki kâr elde etmek bazı riskler barındırmaktadır. Ülkeler, portföy yatırımlarındaki bazı risklerden dolayı doğrudan yabancı yatırımları tercih etmektedir. Üstelik doğrudan yabancı sermaye yatırımlarının ev sahibi ülkeye döviz kazandırmak, rekabet yaratmak, sermaye stokunu arttırmak, istihdam yaratmak, kaliteyi yükseltmek, GSYİH'ya katkıda bulunmak, teknoloji transfer etmek gibi yararları vardır.

Foreign direct investment in world started with England?s colonial activities in seventeenth and eighteenth century and accelerated with Industrial Revolution. Mass production after Industrial Revolution has increased the requirement of big markets. Generally foreign direct investment has rising trend except world wars and financial crisis.In Turkey it can be said that first foreign direct investment followed by Balta Limanı Trade Agreement in 1838. From Republican period to 1980s there is no negative attitude to Foreign Direct Investments even if implemented policies does not reflect it. Since foreign direct investment areas were narrowed because of import substitution policies, protectionism policies, prohibition of imports, exchange controls, high duties. Turkey has not benefited enough from foreign indirect ivestment until 1980s.After 1980s foreign direct investments have been significantly increased both in Turkey and World as a result of globalization. Investment which were made by multinational companies is based on profit.Of course there are some risks to make profit. Countries prefer foreign direct investments rather than portfolio investments due to some risks of portfolio investments. Moreover foreign direct investments have benefit to host country such as creating competition, increase the capital stock, create employment, raise quality, contribute to GDP, transfering technology.