Bölgesel dengesizliklerin giderilmesinde kalkınma ajanslarının rolü ve Türkiye uygulamaları

Abstract

Türkiye, Avrupa Birliği'ne giriş süreciyle birlikte 40 yıldır uygulamakta olduğu teşvik sistemi üzerine oturan bölgesel gelişme politikalarını terk ederek yeni bir uygulama içine girme aşamasındadır. AB'nin bütün aday ülkelere benimsettiği bu yeni yaklaşım sermayeyi, özel sektörü ve bölgesel rekabeti ön planda tutmaktadır. Bu yeni yaklaşımın temel kurumu Bölgesel Kalkınma Ajansları (BKA)'dır. Bölgesel gelişme farklarını ortadan kaldırmayı amaçlayan kalkınma ajanslarının amacı; hizmetler vererek bölgedeki ekonomiyi canlandırmak, bölgesel yatırımları artırmak, bölge halkının kalkınmaya katılımını sağlamaktır. Bu doğrultuda, Türkiye'de son yıllarda bölgesel gelişme farklarını gidermek üzere daha somut önlemlerin alındığı ve planlamaların yapıldığı görülmektedir. AB'ye üyelik süreci bu önlemlerin alınmasına hız kazandırmıştır. Özellikle bölgesel gelişme farklarının giderilmesinde, AB yapısal fonlarından yararlanmak üzere önemli çabaların harcandığı görülmektedir. Özellikle bu bağlamda gündeme gelen konulardan biri, BKA'ların kurulması çabasıdır. Türkiye'de BKA kavramı, 1990'lı yıllarda ele alınmaya başlanmıştır. Ancak kalkınma ajansı oluşturma çabalarının çoğu proje aşamasında kalmış ya da uygulamanın başında çıkan sorunlar nedeniyle sona ermiştir. Türkiye'de kurulması öngörülen kalkınma ajansları, AB yapısal fonlarından yeterince yararlanamadığından bölgesel dengesizliklerin kalkınma ajansları ile giderilebilmesi yakın zamanda mümkün görülmemektedir. Bu nedenle, hükümetin bölgesel dengesizlikleri giderici yöndeki yatırım ve teşvik uygulamalarının devamlılığı kaçınılmazdır.

With the process of entering Europe Union, Turkey is in a phase of a new application instead of incitement system based on regional development policy, which is being applied by forty years. This new approach, which is adopted to all candidate countries by EU, is taking the capital, private sector and regional rivalry as the first step. This new approach?s basic institutions are Regional Developmen Agencies (RDAs). Development agencies that are trying to remove regional development differences, aim; to revive region?s economy by giving services, to increase regional investments and to obtain participation of regional public. In this direction, in Turkey it can be seen that; more concrete precautions are taken and plans have been made to decrease regional development differences in recent years. Process of entering EU speeds up these precautions. Especially in decreasing regional development differences, it can be seen that important efforts are spent to benefit from EU structural funds. One of the matters, brought in the agenda in this direction is the effort of establishing development agencies. In Turkey, the concept of RDA is taken up in the 1990?s. But, the efforts of establishing development agency were kept at project stage or ended because of problems that began at the beginning of applications. Because of not benefiting enough from EU?s structural funds, development agencies that are thought to be established in Turkey, removing regional imbalance by means of development agencies can not be seen possible in near future. For this reason, the funds and incitement applications which are used by government to remove regional imbalances have to continue.