Tarım ve gıda ürünleri fiyatlarındaki dalgalanmalar ile enflasyon arasındaki ilişkinin ekonometrik analizi

Abstract

Tarım ve gıda ürünlerinin ekonomide önemli bir role sahip olduğu bilinmektedir. Son yıllarda tarım ve gıda ürünlerinin, ekonomiyi etkileyen fiyat değişimleri araştırmacıların ve politikacıların daha çok dikkatini çekmeye başlamış ve çalışmalar yapmaya yönlendirmiştir. Bu çalışmalarda, tarım ve gıda ürünleri fiyatlarında artışa sebep olan birçok etken belirlenmiştir. Bu etkenlerden en önemlileri; enflasyon, reel efektif döviz kuru ve petrol fiyatlarıdır. Çalışmamızda ele alınan fiyat üzerinde etkili faktörler değişmediği sürece, uzun vadede tarım ve gıda ürünleri fiyatlarında reel artış olması yönünde bir beklentinin olması ihtimali oldukça yüksektir. Bu anlamda, tarım ve gıda ürünleri fiyatları ile bu fiyatları etkileyen değişkenler arasındaki ilişkinin incelenmesi ve takibi önem arz etmektedir. Bu çalışmanın amacı Türkiye ekonomisi için tarım ve gıda ürünleri fiyatlarındaki dalgalanmalar ile enflasyon arasındaki ilişkinin analiz edilmesidir. Analizde kullanılan veriler; enflasyon ve gıda ürünleri tüketici fiyat endeksi, petrol fiyatları, reel efektif döviz kuru (tüfe bazlı) ve tarım ürünleri üretici fiyat endeksidir. Öncelikle ele alınan değişkenlerin durağanlık seviyeleri incelenmiş ve birinci farkında durağan oldukları tespit edilmiştir. Buradan hareketle değişkenler arasındaki uzun dönemli ilişkinin incelenmesi için ARDL sınır testi yaklaşımı uygulanmıştır. Sınır testi yaklaşımında eş bütünleşme ilişkinin olduğu tespit edilmiştir. Sonrasında değişkenler arasındaki etkileşimi ölçmek için VAR analizi uygulanmıştır. Değişkenlerin her birinin varyanslarında meydana gelen değişimlerin yüzde kaçının kendi gecikmesi ve yüzde kaçının diğer değişkenler tarafından açıklandığını ölçmek için her bir değişken için ayrı olarak varyans ayrıştırma yöntemi ve bir içsel değişkenin hata terimlerindeki şoklara karşı verdiği etkiyi ölçmek için etki-tepki analizi uygulanmıştır. Analize göre, Tufe'ye verilen %1 standart sapmalık şokun kendisi üzerindeki etkisi ilk 3 dönemde azalma eğilimi gösterirken, daha sonraki dönemlerde giderek ortadan kaybolmuştur. Son olarak çalışmada değişkenlerin birbirleriyle etkileşimini ölçmek için Granger nedensellik analizi yapılmış ve sonuçta petrol fiyatlarından tüketici fiyat endeksine, döviz kurundan tüketici fiyat endeksine, tüketici fiyat endeksinden tarım ürünleri fiyatına, gıda ürünleri fiyatlarından tarım ürünleri fiyatlarına ve petrol fiyatlarından tarım ürünleri fiyatına doğru nedensellik ilişkisi saptanmıştır.

It is known that agriculture and food products have an important role in the economy. In recent years, price changes of agricultural and food products, which affect the economy, have started to attract more attention of researchers and politicians and have led them to conduct studies. In these studies, many factors that cause an increase in the prices of agricultural and food products have been determined. The most important of these factors are; inflation, real effective exchange rate and oil prices. As long as the factors affecting the price in our study do not change, it is highly probable that there will be a real increase in the prices of agricultural and food products in the long run. In this sense, it is important to examine and follow the relationship between the prices of agricultural and food products and the variables affecting these prices. The aim of this study is to analyze the relationship between inflation and fluctuations in agricultural and food prices for the Turkish economy. The data used in the analysis; inflation and food products consumer price index, oil prices, real effective exchange rate (CPI-based) and agricultural products producer price index. First of all, the stationarity levels of the variables discussed were examined and it was determined that they were stationary at the first difference. From this point of view, ARDL bounds test approach was applied to examine the long-term relationship between the variables. It has been determined that there is a co-integration relationship in the boundary test approach. Afterwards, VAR analysis was applied to measure the interaction between the variables. In order to measure what percentage of the changes in the variances of each variable is explained by its own lag and what percentage is explained by other variables, variance decomposition method was applied for each variable separately, and impulse-response analysis was applied to measure the effect of an endogenous variable against shocks in error terms. According to the analysis, the effect of the %1 standard deviation shock given to Tufe on itself showed a decreasing trend in the first 3 periods, but gradually disappeared in the following periods. Finally, in the study, Granger causality analysis was carried out to measure the interaction of the variables with each other, and as a result, causality relations from oil prices to consumer price index, from exchange rate to consumer price index, from consumer price index to agricultural product prices, from food product prices to agricultural product prices and from oil prices to agricultural product prices were determined.