Kayıtdışı ekonomi ve Türkiye'de kayıtdışı ekonomi boyutunun tahmini

Abstract

Kayıtdışı ekonomik faaliyet, bilinmeyen faaliyetlerden oluştuğu için tanımlanması oldukça zordur. Bu nedenle, yapılan tanımlamalar araştırmacıların kayıtdışı ekonominin hangi alanı ile ilgilendiklerine bağlı olarak değişkenlik göstermektedir. Kayıtdışı ekonominin nedenleri, tanımlamalarında olduğu gibi ülkeden ülkeye farklılık göstermektedir. Aynı zamanda kayıtdışı ekonominin kayıtlı ekonomi üzerinde olumsuz etkilerinin var olduğunu savunanların yanı sıra olumlu etkilerini savunanlar da mevcuttur. Kayıtdışı ekonomilerinin boyutlarını tespit etmek amacıyla oluşturulan birçok yaklaşım mevcuttur. Bu çalışmanın amacı, Türkiye?de kayıtdışı ekonomi boyutunu, mevcut yaklaşımlarla tahmin etmeye çalışmaktır. Bu amaçla kullanılan dolaylı yöntemler; vergi denetimleri yaklaşımı, istihdam yaklaşımı, basit parasal oran yaklaşımı, genişletilmiş parasal oran yaklaşımı ve ekonometrik yaklaşım yöntemleri olup bu yöntemlerden yararlanılarak tahmin sonuçları elde edilmiştir. Elde edilen bulgulara göre kayıtdışı ekonominin GSYİH'ya oranı; vergi denetimleri yaklaşımına göre yaklaşık olarak ortalama %52.2, basit parasal oran yaklaşımına göre yaklaşık olarak ortalama %13.6, genişletilmiş parasal oran yaklaşımına göre yaklaşık olarak ortalama %25.2 ve %35.8, işlem hacmi yaklaşımına yaklaşık olarak ortalama %13.6 ve Sınır Testi kullanılarak hesaplanan ekonometrik yaklaşıma göre yaklaşık olarak ortalama %15.9 olarak tespit edilmektedir. Bunun yanı sıra, istihdam hacmi yaklaşımına göre kayıtdışı istihdamın toplam nüfusa oranı, yaklaşık olarak ortalama %3.6 iken kurumsal olmayan işgücüne oranı, yaklaşık olarak ortalama %5 olarak belirlenmektedir. Ayrıca elde edilen bulgular, kayıtdışı ekonominin gelişiminin, ekonomik kriz dönemlerinde artış eğilimli olduğunu göstermektedir.

It is rather difficult to define underground economical activity as it consists of unofficial activities either intentionally or unintentionally. This is why the definitions vary depending on the focus of the researchers concerning the types of underground economy. As well as its definiton, the reasons for underground economy vary from one country to another. Some researchers argue that underground economy has negative influences on official economy, According to other researchers, it has positive influences on official economy. There are many approaches to determine to what extent the underground economy is. The purpose of this study is to estimate the size of underground economy for Turkish economy with the existing approaches. For this purpose the indirect methods, The Tax Evasion Approach, The Employment Approach, The Simple Currency Ratio Method and The Currency Demand Approach have been employed and the results have been estimated. According to the findings, the ratio of underground economy to the GDP is estimated approximately 52.2% regarding The Tax Evasion Approach; 13.6% regarding The Simple Currency Ratio Method; 25.2% and 35.8% regarding The Augmented Currency Ratio Method; 13.6% regarding The Transactions Approach; 15.9% regarding The Currency Demand Approach which employed Bounds Test. In addition, according to The Employment Approach, while the rate of underground employment to the population as a whole is estimated approximately 3.6%, the rate to the non-institutional work force is estimated about 5%. Furthermore, the findings indicate that the growing of underground economy has a tendency to increase during the crisis periods.