Molla Yoldaş Hılveti ve Çağatayca Mevlidi Üzerine Bir Değerlendirme

Abstract

XIX. yüzyılın sonuna kadar Orta Asya Türk devletlerinde edebî dil, yazı ve diplomasi dili olarak kullanılan Çağatay Türkçesi, bugünkü Özbek, Uygur yazı dillerinin temelini oluşturur. Bu dilin son yüzyıldaki ürünleri üzerine yapılacak çalışmalar, hem bir külliyatın ortaya çıkarılması, hem Türkçenin tarihî süreçte farklı alanlarda fakat aynı kültür dairesi içinde meydana getirdiği eserlerin anlaşılması bakımından önem taşımaktadır. 1858'de Andican'da doğan ve 1921'de vefat eden Molla Yoldaş Törebay Oğlu Hılvetî ve mevlidi üzerine yapılan bu çalışma söz konusu sürecin bir numunesi olabilir. Makalenin ilk bölümünde Molla Yoldaş Hılvetî’nin hayatı ve eserleri hakkında bilgi verilerek daha önce onun hakkında yapılmış çalışmalar gösterilmiştir. İkinci bölümde ise mevlit ve Türkistan'daki mevlit geleneğinden bahsedilerek Türkiye’deki araştırmacıların Hılvetî ve mevlidiyle ilgili değerlendirmeleri üzerinde durulmuştur. Son bölümde de makaleye kaynaklık eden mevlit nüshaları tanıtılarak Hılvetî'nin mevlidinin bölümleri ve içerikleri örnek beyitlerle gösterilmiştir.

Chagatai Turkish which is used as literary language, in writing and diplomatic language in central Asian Turkish States until the end of the 19th century is the basis of today’s Uzbeks and Uyghur’s writing language. The works will be carried out on the product in the language of the last century which are important not only the uncovering of a corpus but also Turkish history in different areas of the same cultural circle the process of understanding the works. This work about Molla Yoldash Hilveti, the son of Törebay, born in 1858 in Andizhan and died in 1921 can be a sample of mentioned process. In the first part of the article, the previous studies have been shown about Molla Yoldash Hilveti giving information about the life and works of him. The second part, it has been mentioned about mevlit (Prophet's Birthday) tradition in Turkestan with emphasis on the meaning of the word mevlit. And the evaluations on the Hilveti and mevlit of researchers in Turkey have been focused. And in the last part, chapters and content of the mevlit of Hilveti have been displayed with sample couplets introducing copies of by the source of the article