Emir Edigü (Edige) ve Oğullarının Nogay Ulusu'ndaki Yeri

Abstract

Altın Ordu Hanlığı’nda Toktamış Han’ın ardından başlayan taht mücadeleleri sonucu Deşt-i Kıpçak coğrafyasında Cuçi neslinden gelen şehzadelerin etrafında toplanmaya başlayan Cuçi ulusu XV yüzyılda Kırım, Kazan, Kasım, Nogay, Küçüm ve Astrahan gibi siyasi parçalara ayrılmıştır. Söz konusu Cuçi Ulusu parçalarından olan Nogay Ulusu’nun ortaya çıkışı ve siyasi yapılanması Emir Edigü (Edige) ve oğulları tarafından gerçekleştirilmiştir. Bugünkü Nogay kabileleri Edigü neslinden gelen mirzalarla teşkilatlanmış ve kabilelerin isimleri yine bu mirzalara dayanmaktadır. Çalışmamızda Nogay Ulusu’nun ortaya çıkışında Emir Edigü’nün kimliğinden hareketle, Edigü oğullarının (Nogay mirzalarının) liderliğinde Nogay Ulusu’nun parçalara ayrılması ve bu süreçte Emir Edigü neslinden mirzaların Nogay kabilelerindeki yerleri meselesi; yerli kaynaklarda ve Osmanlı arşiv kayıtlarında adı geçen kabileler açısından ele alınmıştır. Nogayların Osmanlı Devleti, Kırım Hanlığı ve Rusya üçgeninde siyasi ilişkilerdeki yeri meselesi bu çalışmanın hacmini aşacak kapsamda bir konu olması hasebiyle burada söz konusu siyasi ve askeri ilişkilere girilmemiş sadece bu ilişkilerde rolü olan Nogay liderlerinin tespiti noktalarında değinilmiştir.