Türkçede dilsel bir kategori olarak olumsuzluk

Abstract

Olumsuzluk, dil bilgisinde bir durumun eksikliğini, gerçekleşip gerçekleşmeyeceği ya da zıtlığını anlatan cümlelerde belli morfemlerle işaretlenen bir kategori olarak değerlendirilir. Pratikte ise olumsuzluk sadece bir işin yapılıp yapılmama durumunu veya bir varlığın yokluğunu anlatan, belli morfemlerle işaretlenen sabit bir yapı değildir; olumsuzluğun herhangi bir biçimbirimle işaretlenmeksizin yansıtılması da mümkündür. İletinin geçekleştiği bağlam, alıcı ve vericinin durumu algılayış biçimi vb. unsurlar olumsuzluğu göreceli hâle getirmektedir. Dolayısıyla kişilerin deneyimleri doğrultusunda şekillenen algıları, durumların olumlu ya da olumsuz olarak nitelendirilmesini belirler. Çalışmada, öncelikle Türkiye Türkçesindeki olumsuzluk kategorisinin nasıl değerlendirildiği, dil bilimi ve felsefenin olumsuzluğa nasıl yaklaştığı, konuyla ilgili çalışmaların neler olduğu ve hangi bakış açısıyla oluşturulduklarını içeren temel bir çerçeve çizilmiştir. Standart olumsuzluk işaretleyicisi olarak kabul edilen -mA eki, yok ve değil kelimelerinin olumsuzluğu yansıtma durumları, olumsuzluğun biçim birimle işaretlenmediğinde nasıl sağlandığı, hangi yollarla alıcıda olumsuzluk duygusunun yaratıldığı seçilen metinlerden hareketle bağlam göz önünde tutularak ortaya konmuştur. Anlam temelli bir yaklaşımla değerlendirilen örneklerin dışında olumsuzluğun kullanımdaki varlığını tespit etmek amacıyla beş yüz seksen öğrenciye anket uygulanmış, veriler SPPS programıyla analiz edilmiştir. Olumsuzluğun ilişkili olduğu zıtlık, yokluk gibi kavramlarla nasıl desteklendiği değerlendirilerek Türkçede olumsuzluğun nasıl bir dilsel kategori olduğu belirlenmeye çalışılmıştır. In linguistics, negativity is usually considered as a category which is marked with certain morphemes to explain a state of absence, its achievement or lack thereof, or opposition. However, in practice, negativity is not only a fixed structure marked with certain morphemes which is used to explain if a task is completed or whether an object is missing. Negativity can also be reflected without being marked with any morpheme. The context in which communication occurs, the perception of both giver and receiver in a situation and relevant factors cause negativity to be relative. People's perceptions shaped according to their individual experiences make them characterize situations as either positive or negative. In this study, initially a framework was drawn that covers what negativity category means in Turkish, how it is evaluated, how linguistics and philosophy study negativity, what the relevant literature proposes and the perspective the relevant studies are formed with. The standard negativity suffix -ma is proposed and studied in the selected essays, considering the context in terms of how no and not reflect negativity, how negativity is achieved when not marked with morphemes, and how the sense of negativity is created in the mind of the readers. 580 students were administered the questionnaire to show the use of negativity in situations where the examples are not based on meaning, and the results were analyzed using SPSS. We attempted to determine what type of a linguistic category negativity is in Turkish upon analyzing how it is supported with the terms such as opposition and absence.