Artvin âşıklık geleneği

Abstract

Türklerin İslamiyet öncesinde ozan/baksılarla yaşattıkları destan anlatma geleneği, sözlü kültür ortamında İslamiyet?in etkisiyle âşıklık geleneğine dönüşmüş ve 17. yüzyılda Anadolu sahasında artık tam manasıyla teşekkül ederek Karacaoğlan, Âşık Ömer, Gevherî gibi büyük temsilcilerini yetiştirmiştir. Âşıklık geleneği günümüzde eski canlılığını yitirmekle birlikte Türkiye, Azerbaycan ve Türkmenistan sahaları başta olmak üzere geniş bir alanda yaşamaktadır. Anadolu sahasında âşıklık geleneğinin günümüzde hâlâ canlı kalabildiği yerlerden biri Artvin, Erzurum, Kars ve Ardahan?ı içine alacak şekilde Kuzeydoğu Anadolu?dur. Artvin âşıklık geleneğini Kuzeydoğu Anadolu âşıklık geleneğinden özellikle de Erzurum ve Kars?tan ayrı ve bağımsız düşünmek imkânsızdır. Bu çalışmanın konusu ?Artvin Âşıklık Geleneği?dir. Çalışmada kadim bir Türk geleneği olan âşıklık geleneğinin Artvin ve çevresindeki tarihî gelişimini, özelliklerini, bugünkü durumunu bütün yönleri ile tespit etmek ve gelenek mensubu sanatçılar hakkında bilgi vermek amaçlanmıştır. Bu amaçla konuyla ilgili yazılı kaynaklar taranmış; gelenek mensuplarından yaşayanların kendileriyle, vefat etmiş olanların ise (yakın tarihte yaşayanlar için) tanıyanlarıyla görüşmeler yapılmıştır. Çalışmanın sonunda Artvin ve çevresinde âşık tarzında eser vermiş yüzden fazla sima tespit edilmiştir. Merkez ilçede Hod, Yusufeli?de Zor, Erkinis; Ardanuç?ta Basa, Sugara; Şavşat?ta Kuçen, Meşeli köyleri geleneği oluşturma ve canlı tutma açısında öne çıkan yerlerdir. Âşıklık geleneği Artvin?de Ardanuçlu Efkârî ve çevresinde müstakil bir kol teşekkül etmiş olan Yusufelili Huzûrî gibi iki büyük usta yetiştirmiştir. Artvin?de geleneğin bu denli kuvvetli olmasında bölgenin Çoruh vadisinde yer almasının ve özellikle Erzurum-Kars ve Güney Azerbaycan?la olan coğrafî ve kültürel yakınlığının büyük rolü olmuştur. Time before Islam, tradition of telling epics kept alive by ozans/shamans among Turks transformed into minstrelsy tradition and completely formed by training high luminaries as Karacaoğlan, Âşık Ömer, Gevherî by 17th century in Anotolia. Today, minstrelsy tradition lives in a large terriorities especially in Turkey, Azerbaijan and Turkmenian. Minstrelsy tradition is still continuing today in northeast part of Anatolia including Artvin, Erzurum, Kars and Ardahan regions. It is impossible to consider Artvin minstrelsy tradition separately and independently from northeast minstrelsy tradition especially from Erzurum and Kars. ?Artvin Minstrelsy Tradition? is the subject of this study. It is aimed to identify all aspects of Minstrelsy Tradition in Artvin and around that is one of ancient Turkish tradition as historical development, characteristics, current status and provide information about the members of it. For this aim literature were reviewed, interviews were conducted with members of this tradition who are alive and relatives of those who passed away (lives close to date). As a conclude, more than a hundred personage were determined in Artvin region that present works in the style of minstrel. Villages that are; Hod in central district, Zor and Erkinis in Yusufeli, Basa and Sugara in Ardanuç, Kuçen and Meşeli in Şavşat are stand out in terms of creating and maintaininng this tradition. Minstrelsy tradition in Artvin train masters as Huzûrî that constitute as a school lives in Yusufeli and Efkârî lives in Ardanuç. Because of taking place in the valley of Çoruh and having geographical and cultural proximity with Erzurum-Kars and South Azerbaijan has a great importance that such a tradition being stronger in Artvin region.