Rize ili Halkbilim monografisi

Abstract

Anadolu'da Türk kültür varlığının ilk yayılma alanlarından birisi olup Doğu Karadeniz bölgesinin en kadim yerleşkelerinden birisi olan Rize; barındırdığı çoklu kültürel katmanlarla halk bilim incelemeleri açısından eşsiz özelliklere sahiptir. bu bağlamda Rize ilinin sözlü ve maddi kültürünü incelediğimiz bu çalışma üç bölümden oluşmaktadır. Birinci bölümde Rize kültürünün tarihi temellerini oluşturan Rize ilinin yerleşim tarihi belgeler ve araştırmalar ışığında incelendi. Rize yöresine hangi Türk boylarının, ne zaman yerleştiği, Türklerin dışında yörede tarihi süreçte hangi kavimlerin yaşadığı ve günümüz kültürüne bu kavimlerin nasıl etki ettiği açıklığa kavuşturulmaya çalışıldı. İkinci bölümde Rize sözlü kültürünü oluşturan masal, efsane, fıkra, bilmece, türkü, atma türkü, atasözü, deyim gibi nazım ve nesir eserleri hem içerik açısından değerlendirildi hem de Türk kültür havzasının diğer bölgelerinden benzerleri ile karşılaştırılıp incelendi. Aynı bölümde Rize yöresi ağızları Türkçenin içerisindeki genel yeri açısından değerlendirildi. Üçüncü bölümde Rize yöresi gündelik hayatını oluşturan hayatın geçiş dönemi ritüelleri ile önemli günler ve bu günlerle ilgili ritüeller; Rize yöresi maddi kültürünü oluşturan geleneksel mimari, el sanatları, dokumalar gibi etnografik ürünlerin hem üretim süreçleri hem kullanılan araç gereç ve teknikler, özellikle dokumalarda kullanılan motifler ve mimaride kullanılan planlar; halk takvimi, halk tıbbı, halk veterinerliği, yaylacılık, halk müziği gibi kültürel öğeler Türk kültürünün geneli açısından karşılaştırma yaparak incelendi. Çalışmanın sonunda yöre kültürü bir bütün içerisinde değerlendirilerek Türk kültür havzası içerisindeki yeri tespit edilmeye çalışılmış; bundan sonra yöre kültürü üzerine yapılabilecek çalışmalar konusunda araştırmacılara çeşitli öneriler sunulmuştur. One of the most ancient settlements of the Eastern Blacksea Region as well as being one of the first diffusion areas of the Turkish cultural being in Anatolia, the city of Rize has unique qualities for folkloric studies in respect to its multicultural layers. In this context, our study, in which we analyzed the oral and material culture of the city of Rize consists of three sections.In the first section, the settlement history of the city, which underlies the historical background of the culture, is analyzed under the light of documents and former studies. In addition, the names of the Turkic tribes that settled in the region, the dates they settled, other tribes lived in the region within the course of history, and their contribution to current culture are also revealed. In the second section, the works such as tales, legends, jokes, riddles, folk songs, song duels of bards, proverbs, idioms, etc., which constitute the oral culture of Rize, are contextually evaluated and analyzed in comparison to their likes from the other regions of Turkish cultural basin. In the same section, the local dialects of Rize are examined in respect to their position and contribution to Turkish language.In the third section, the interim rituals of life as well as the important days and their rituals that constitute the daily life of Rize province; the production process and the producing tools and techniques of the ethnographic products such as traditional architecture, handicrafts and weavings that constitute the material culture of the city; the motifs used in the weavings and the plans used in the architecture; and cultural components such as folk calendar, folk physic; folk veterinary medicine, transhumance and folk music are comparatively analyzed in respect to the general Turkish culture.In conclusion, this study aimed at analyzing the local culture of the city of Rize within a holistic approach as well as locating its position in the Turkish cultural basin. It also made some suggestions on the local culture of the city for further studies.