Trabzon ili Çarşıbaşı ilçesi halk bilimi monografisi

Abstract

Doğu Karadeniz Bölgesi, Türk Kültürünün ve bu kültürü oluşturan Türk boylarının kadim zamanlardan bu yana yaşayıp tabakalaştığı önemli alanlardan biridir. Bu nedenle bu saha içerisine giren bölgeler bilimsel araştırmalar açısından oldukça önemlidir. Bu alan içerisine gire Trabzon İli Çarşıbaşı İlçesi halk bilimi çalışmaları yönünden zengin bir kültürel varlığa sahiptir. "Trabzon İli Çarşıbaşı İlçesi Halk Bilimi Monografisi" adlı çalışmada, Çarşıbaşı ilçesinin sözlü ve maddi kültür kadroları derlenmiş sonrasında tasnif edilmiş ve halk bilimsel açıdan incelenmiştir. Çalışma beş bölümden oluşmaktadır. Araştırmanın ilk bölümünde Çarşıbaşı ilçesinin ilk çağlardan günümüze kadar gelen süreçte Çarşıbaşı tarihinde meydana gelen olaylar değerlendirilmiştir. Değerlendirme yapılırken yabancı yazarların yazdıkları monografilerden, seyahatnamelerden, Osmanlı belgelerinden, nüfus ve öşür defterlerinden, bölge ile ilgili yazılmış eserlerden, tarihi kaynaklardan ve sözlü tarih çalışmalarından yararlanılmıştır. İkinci bölümde, Çarşıbaşı ilçesinin coğrafi, beşeri ve sosyo- ekonomik özellikleri üzerinde durulmuştur. İlçenin coğrafi konumu, iklimi, bitki örtüsü, ekonomisi, turizmi, demografik yapısı ve tarihi eserleri incelenmiştir. Araştırmanın üçüncü bölümünde ilçenin sözlü kültürü değerlendirilmiştir. Alkış, Kargış, Tekerleme, Atasözleri, Deyimler, Bilmece, Mani, Efsane, Memorat, Kalıp Sözler başlıklarıyla ilçenin sözlü edebiyat ürünleri ortaya koyulmaya çalışılmıştır. Değerlendirme yapılırken ilk olarak konularla ilgili literatür bilgisi verilmiş ardından sahadan derlenen sözlü edebiyat ürünleri incelenmiştir. Araştırmanın dördüncü bölümünde Halk Bilgisi başlığı altında geçiş dönemleri, oyunlar, halk inanışları, halk hekimliği, halk meteorolojisi, halk hukuku, halk takvimi, halk veterinerliği konularına yer verilmiştir. Araştırmanın son bölümünde ilçenin Maddi Kültür ve Etnografyası ele alınmıştır. Bu bölümde: halk teknolojisi, giyim-kuşam, geleneksel el sanatları, mutfak kültürü, tarım folkloru etrafında oluşan halk bilgisi, hayvancılık etrafında oluşan halk bilgisi, ölçü birimleri ve kavramları, aydınlatma araçları, temizlik yöntemleri ve araçları bölümleriyle ilçenin maddi kültür ve etnografyası ortaya koyulmuştur. İnceleme yapılırken Türk kültürünün hakim olduğu alanlar ile karşılaştırma yapılarak değerlendirilmiştir. Çalışmanın sonuç kısmında ulaşılan sonuçlara ve önerilere yer verilmiştir. Eastern black sea region is an important areas which turkish culture and turkish tribes which composed this culture stratified and lived since ancient times. Because of this, areas which enter this area have important properties in terms of scientific research. Within this area, Çarşıbaşı disrict of Trabzon province has rich cultural heritage in terms of folklore.. İn this study which is entitled "monograph of folklore in Çarşıbaşı disrict of Trabzon province" oral and material culture of Çarşıbaşı disrict compiled, classified and investigated from point of wiew of folklore. Study consist of 5 parts. First part of study incidents which happened from first age to moderd day have been evaluated. While evaluation, benefited from monographs, travel books. Ottoman documents, population and islamic tithe records, works which written about region, historical sources and oral history works. Second part of study, geographical, human and socio economic properties of Çarşıbaşı district was emphasized. Location, climate, vegetation cover,economy, turism, demographic and hsitorical studies of Çarşıbaşı district were investigated. Third part of investigation, oral culture of district was evaluated. Products of oral culture were tried to reveal with titles of Alkış,Kargış, rhyme, proverb, idiom, puzzle, mani, folk song, legend, memorat and formulaic expressions. While evaluaition firstly given literature information about subjects, after that oral literature works which compiled from field were examined. İn the forth partf of study, there are information about subjects of transition periods, games, folk beliefs, folk medicine, puplic meteorology, folk law, folk law, folk calendar, folk veterinary within titles of folklore. İn the last part of study material culture and ethnography was examined. İn this section : the material culture and ethnography of the province was revealed with the sections of folk technology, clothing, traditional handicrafts, culinary culture, folk around agricultural folklore, puplic information about livestock, measurement units and concepts, lighting tools, cleaning methods and tools. While investigation, study evaluated and compared within areas which tukish culture is dominant. İn the conclusion part, there are conclusions and recommendations about study.