Belagat ekseninde retorik/dil bilimi terimleri

Abstract

Belagat, dili ve sözün kullanımını kurallara bağlama ihtiyacından ortaya çıkmış, en eski ve sürekli disiplinlerden biridir. Bilimsel bir disiplin olmasının yanında, estetik özellikler de sergileyen belagat, birincil malzemesinin dil olması nedeniyle dil biliminin çalışma alanına girmektedir.Birbiriyle uyumlu ve benzeşen özelliklerinin yanında, farklı nitelikler de sergileyen bu disiplinlerden belagat, Batıda retorik (rhetorique) adıyla anılırken Türkçede yakın dönemlerde `sözbilim' ve `söz sanatı' olarak adlandırılmaktadır. Bu çalışmada belagat/retorik/sözbilim ekseninde önerilen terimlerin birbirini karşılama düzeyi incelenmeye çalışılmıştır. Böylece söz konusu alanların gerek içerik gerek terminoloji bakımından ne denli örtüştüğü görülmek istenmiştir.Çalışmada önce belagat terimleri tanımları ve kulanım özellikleriyle ele alınmış, Arap kaynaklarına ait belagat terimlerinin Türkçede ve Batı kaynaklarındaki karşılıklarına yer verilmiştir. Burada ele alınan Türkçe ve Batı kaynaklı dil bilimsel öneriler de yine tanımları ve kullanım özellikleriyle belirtilerek belagat terimleriyle ortak ve ayrılan yönlerine dikkat çekilmiştir. Daha sonra kelimelerin terim olarak ele alınabilmeleri için gerekli koşullara göre, kabul edilebilirlikleri incelenmiş, önerilen Türkçe kelimelerin yapı ve anlam özelliklerine değinilmiştir.Türkçede belagat, daha köklü ve belirgin bir geçmişe sahiptir. Dil bilimi çalışmaları ise çoğu tercüme esasında olmak üzere yenidir. Bugün belagat ile sözbilim/retorik/dil bilimi çalışmalarında ele alınan konular denk görünse de aralarında yaklaşım farkları vardır. Bu farklar özellikle belagat terimlerinin karşılanmasında kendini gösterir. Bu bağlamda Türkçenin terim meselesi de göz önüne alındığında iki alan birbirinden olduğundan çok ayrı görünebilmektedir. Belagat which arises from the need of relating the usage of the language and word to rules is one of the oldest and the constant fields. Belagat not only being an academic field, but also showing esthetic features is studied in the field of linguistic because its primary material is language.Belagat, which is one of those fields bearing not only corresponding but also different feautures, is called `sözbilim? and `sözsanatı? in Turkish recently while it is called rhetoric in the West. In this study the corresponding level of the terms which are offered in the axis of belagat/rhetoric/sözbilim was tried to be worked on. Hence it was aimed to prove how much the fields under consideration are corresponding with each other both in content and in terminology.In the study belagat terms are examined with their definitions and usage properties and meanings of rhetoric terms belonging to Arabic sources in Turkish and Western sources. Turkish and Western origanated linguistic suggestions which are dealed here are explained with their definitions, and usage properties and their common and different aspcets with belagat terms were pointed out. Then in accordance with necessary circumstances their acceptability was studied and structure, and meaning feautures of the suggested Turkish words were referred to so that the words could be dealed with as terms.In Turkish belagat has an older and distinctive history. Linguistic studies most of whose are about translation is new. Although the subjects dealed in the studies of sözbilim/rhetoric/linguistic look like the same, there are approach differences among them. These differences are seen especially when giving the meaning of belagat. In this sense when the terms issue of Turkish is considered, two fields can seem rather different from each other.