Cumhuriyetin ilk yıllarında Trabzon'da ekonomik hayat (1923-1950)

Abstract

Bu tez çalışmasının amacı, 1923–1950 arasında yani Cumhuriyet Halk Partisi'nin iktidarda kaldığı ve tek parti dönemi olarak bilinen yıllarda Trabzon Vilayetindeki iktisadi faaliyetleri ortaya koymak ve bu konuda yaşanan gelişmeleri incelemektir. Çalışmanın kapsamı 27 yıl olarak ifade edilse de sık sık bu sınırlamanın dışına çıkılmıştır. Zira 1923 sonrasını anlamak için XIX. yüzyılda Trabzon'da yaşanan iktisadi gelişmelerin ve Birinci Dünya Savaşı'nın Trabzon üzerinde bıraktığı olumsuz faktörlerin bilinmesi gerekmektedir. Bu nedenle çalışmanın zaman aralığı 1830'dan başlayarak 1950 sonrasına kadar uzanmaktadır.

Eserde ana materyal olarak Başbakanlık Cumhuriyet Arşivi'nde Trabzon'u ele alan arşiv belgeleri ve Trabzon'da yayın yapan dönemin yerel gazeteleri kullanılmıştır. Ayrıca konu ile ilgili özel arşivler, bunlara ek olarak çeşitli kitap, makale ve bazı web sitelerindeki bilgiler ile Trabzon'la ilgili yazılmış bazı yüksek lisans ve doktora tezlerinden de istifade edilmiştir. Üç bölümden oluşan bu çalışmanın ilk kısmında Trabzon-İran transit ticaretinde yaşanan gelişmeler ele alınmış ardından Trabzon Limanı'nın Cumhuriyet öncesi ve sonrasındaki tarihsel gelişimine değinilmiştir. Yine bu bölümde ithalat ve ihracat faaliyetleri ve ardından "Milli İktisat" projesi kapsamında Trabzon'da ortaya çıkan kurumlar hakkında bilgiler verilmiştir. İkinci bölümde 1929 krizi sonrasında yaşanan zihniyet değişimi ve bu değişimin Trabzon üzerindeki etkileri izah edilmiş ve bu kapsamda devlet eliyle kalkınma modelinin uygulayıcısı olarak ortaya çıkan kurum ve teşkilatlar mercek altına alınmış, ardından Trabzon'da yapılan tarım ve hayvancılık faaliyetleri incelenmiş ve tarihsel süreçte ticari hayata yön veren belli başlı kurumlar hakkında bilgiler verilmiştir. Son bölümde İkinci Dünya Savaşı'nın Trabzon ekonomisi üzerinde yarattığı tahribat ve savaş sonrası başlanan kalkınma hareketi ele alınmıştır. Bu çalışma sonrasında elde edilen izlenim, Cumhuriyet döneminde yapılan tüm çalışmalara rağmen Trabzon'un, XIX. yüzyıldaki parlak günlerine dönemediği yönündedir.

The purpose of this thesis study is to show the economic activity and examine the developments related to this area in Trabzon between the years 1923 and 1950 in which the Republican People's Party was in power and is known as the single party period. Although the scope of the study is stated as 27 years, this limitation is often exceeded. To understand the developments which took place after 1923, the economic developments in Trabzon in the 19th century or the negative factors of World War I on Trabzon should be known. Therefore, the time interval of the study extends from 1830 until the end of 1950. In this study, archival documents about Trabzon in the Prime Ministry Archive of the Republic of Turkey and local newspapers of that period published in Trabzon have been used as the main material. In addition, some private archives about the subject, various books, articles and information on some websites, masters and doctorial thesis were also used. In the first part of this study which consists of 3 sections, the developments which took place in the Trabzon-Iran transit trade were examined and then the historical development process of Trabzon port in the pre and post republican period was mentioned. Also in this part, the import and export activities conducted in Trabzon were dealt with and some information about the institutions which emerged in Trabzon in the context of the "National Economy" Project were given. In the second part, the mentality change which emerged after the 1929 crisis and its effects on Trabzon were discussed and the institutions and foundations which emerged as the appliers of the development model via the state were scrutinized. After that, the agriculture and livestock activities in Trabzon were dealt with and information about the main institutions affecting the course of commercial life within the flow of history was given. In the last part of the study, the devastation of World War II on Trabzon's economy and the development movement which started after the war were examined. The impression obtained after this study, is that Trabzon couldn't reach the economic viability it had in 19th century despite many projects and studies raised during the Republican period.