Türk-Amerikan diplomatik ilişkilerinin Yüksek Komiser Amiral Bristol'un günlük ve raporlarına yansıması (1917-1927)

Abstract

Osmanlı Devleti ile ABD arasında ilk ilişkiler kaçınılmaz olarak ticari faaliyetler ile başladı. İlk dönem ilişkilerde Amerikan Hükümeti ticari kazançlar elde etmek peşinde hareket ederken, Osmanlı Devleti, Avrupa'daki düşmanlarını dengeleyebilmek için Atlantik Okyanusu ötesinde bir müttefik bulabilme ümidini hep canlı tuttu. I. Dünya Savaşı'nın üçüncü yılının ilk aylarında, 20 Nisan 1917 tarihinde iki ülke arasındaki diplomatik ilişkiler karşılıklı olarak sonlandırıldı fakat bir savaş ilanı durumu yaşanmadı. Savaş sonrasındaki yeniden yapılanmanın şekillendirildiği Paris Barış Konferansı esnasında ABD Hükümeti ve Başkan Wilson Türklerin cezalandırılmasından yana tavır koydu. Paris Barış Konferansı toplandıktan hemen sonra İstanbul'daki en üst düzey Amerikan temsilcisi olarak görevlendirilen Amiral Bristol, iki ülke arasındaki ilişkileri onarmak, Amerikan yardım örgütlerinin tarafsızlığını sağlamak ve misyonerlerin asli görevlerine dönmeleri için yoğun caba sarf etti. 15 Mayıs 1919 tarihinde İzmirin işgali ile ve sonrasında başlayan Milli Mücadele sürecini ilk başlarda ABD Hükümeti biraz da İngilterenin etkisi ile, Türk Milliyetçilerinin Anadolu isyanı? olarak değerlendirdi. Daha sonraki yıllarda kazanılan askeri başarılar ABD'nin Ankara Hükümeti ile önce mesafeli ve 1921 yılından itibaren de kontrollü diplomasi yürütmesini zorunlu hale getirdi. Lozan Müzakerelerinin ikinci turunda ABD Hükümeti resmi olarak Türkiye ile bir antlaşma müzakerelerini başlattı ve 1923 yılının Ağustos ayında iki devlet arasında yeni bir antlaşma imzalandı. Fakat, ABD'deki Ermeni lobilerinin ve ABD'li işbirlikçilerinin yoğun propaganda faaliyetleri neticesinde, Türk-ABD Lozan Antlaşması uzun süre Senato onayına sunulamadı ve 1927 yılı başındaki Senato oylamasında 2/3 çoğunluğu sağlayamayarak reddedildi. Antlaşmanın reddedilmesinden hemen sonra Ankara'ya giden Yüksek Komiser Bristol'un girişimi ile iki ülke ilişkilerini başlatacak bir Modus Vivendi (Geçici Antlaşma) imzalandı ve 1927 yılı Nisan ayında karşılıklı büyükelçi ataması ile 10 yıl aradan sonra diplomatik ilişkiler yeniden başlatıldı. Bu tarihe kadar iki ülke ilişkileri de facto (karşılıklı tanıma olmadan) diplomasi zemininde yürümüştür.

The first relations between Ottoman State and USA inevitably started with commercial relations. During the first decades of relations USA was working to achieve more and more commercial gains, meanwhile Ottomans to equalize their European enemies continuously hoped to find a friend from over Atlantic Ocean. At the first months of WW I?s third year, in April 20, 1917 both countries? diplomatic relations has been mutually ruptured yet there never has been a case of state of war. During Paris Peace Conference in which postwar reconstruction has been redesigned, Government of USA and President Wilson were among other who wanted to punish Turks. Admiral Bristol was charged as the highest ranking USA official in Istanbul after the very beginning of Paris Peace Conference. The Admiral rustled to repair both countries? relations, worked to arrange neutrality of American Relief Committees and steer missionaries into their actual working track. Invasion of Izmir city in May 15, 1919 and the beginning of Turkish National Struggle; USA Government partly due to effect of England, preferred to see this process as the rebel of Turkish Nationalists. Turkish victories of later years first made USA to establish distanced diplomacy with Ankara Government and after 1921 this approach was shifted onto controlled diplomacy. During the second period of Lausanne Negotiations, USA Government opened negotiations with Turkey to sign an agreement and in August, 1923 a new agreement was signed by both states. But, as a result of dense propaganda work by Armenian lobbies in USA and their collaborators, Turkish-USA Lausanne Agreement could not be sent to Senate for approval for three years and at the beginning of 1927 the agreement could not reach 2/3 majority vote thus has been rejected. After the rejection, Admiral Bristol immediately went to Ankara and a Modus Vivendi was signed between both countries reestablishing the diplomatic relations. In the same year on April 1927, mutual ambassadors have been assigned, thus after 10 years? rupture the diplomatic relations restarted. Until this date diplomatic relations of both countries have been facilitated on de facto basis.