Osmanlı Devleti'nde bir maden mukataası: XVIII. yüzyılda Karahisar-ı şarkî şaphanesi

Abstract

Bu çalışmada, Karahisar-ı Şarkî Şaphane Mukataası ele alınmaktadır. Karahisar-ı Şarkî Şaphane Mukataası, Osmanlı Devleti'nin maden sahalarından bir tanesidir. Yaklaşık 400 yıl devlet tarafından idare edilmiştir. Çalışmanın alanı sadece XVIII. yüzyılla sınırlandırılmıştır. Mukataa idaresi, şap madenlerinin üretim, tüketim ve ticareti, maden işçilerinin hukukî statüsü ve meydana gelen sorunlar çok yönlü olarak ele alınmıştır. Bu çalışma, üç ana başlıktan oluşmaktadır. Birinci ana başlık "Karahisar-ı Şarkî Şaphane Mukataası" dır. Alt başlıklar ise "Osmanlı Denleti'nde Mukataa Kavramı ve Genel Özellikleri", "Karahisar-ı Şarkî Bölgesi'nde Şap Madeni Sahaları", "Mukataanın İdaresi ve Maden Ocaklarının İşletilmesi", "Mukataa Gelirleri ve Gelirlerin Kullanımı" ve "Mukataaya Yönelik Güvenlik ve Asayiş Sorunları" şeklindedir. İkinci ana başlık "Madenci Reaya ve İstihdâm" dır. Alt başlıklar ise "Şap Madencileri ve Dini Mensubiyetleri", Madenci Reayanın Yükümlülükleri" ve "Madencilerin Vergi Muafiyetleri" şeklindedir. Üçüncü ana başlık "Şapın Üretim, Tüketim ve Ticareti" dir. Alt başlıklar ise "Şap Madeninin Özellikleri ve Kullanım Alanları", Şap Nakliyatı ve Satışı" ve "Örü/Satış Alanı Meselesi" şeklindedir. In this study, Karahisar-ı Şarkî Şaphane Mukataası is addressed. Karahisar-ı Şarkî Şaphane Mukataası is one of the mine sites of the Ottoman Empire. It was governed by the state for approximately 400 years. The time of the study is limited within the XVIII century. Mukataa administration, the production, consumption and trade of alum, legal statues of mine workers and the emerging problems are handled in a versatile way. This study consists of three major topics. The first major topic is Karahisar-ı Şarkî Şaphane Mukataası. The subheadings are "The Term of Mukaata in the Ottoman Empire and General Features of Mukataa", "Alum Mine Sites in Karahisar Şarki Region"; "Management of Mukataa and Operating Mining Sites"; "Mukataa Incomes and Use of Incomes"; "Security and Safety Problems about Mukataa". The second major topic is "Mine Workers and Employment". The subheadings are "Alum Mineworkers and Their Religious Afflictions", "Obligations of Mineworkers" and "Tax Immunity of Miners". The third major topic is "Production, Consumption and Trade of Alum". The subheadings are "Features and Uses of Alum", "Transportation and Sells of Alum" and "Issue of Selling Space."