İngiliz seyyahlarına göre II. Mahmud döneminde Anadolu'nun sosyal, kültürel ve iktisadî durumu

Abstract

Bu tezde Batılı seyyahların gözlemlerine göre Anadolu'daki sosyal, kültürel ve iktisadî yapının incelenmesi ve Osmanlı toplum yapısının anlaşılması amaçlanmaktadır. Bu doğrultuda Anadolu'da yaşayan insanlar; şehirli, köylü ve konargöçerler olarak sınıflandırılmıştır. Seyyahların verdikleri detaylı gözlemlerde; Anadolu insanının batıl inançları ve fiziksel yapılarından, vakitlerini geçirdikleri kahvehane gibi mekânlara, günlük alışkanlıklarına ve ticarî faaliyetlerine kadar geniş bir yelpaze tasvir edilmektedir. Bunun yanında, Osmanlı modernleşmesinin örnekleri ve seyyahların Osmanlı medeniyetine bakış açıları tespit edilmektedir. Tezin kapsamı, günümüz Anadolu sınırları çerçevesinde kısıtlı tutulmaktadır. Zaman aralığı ise II. Mahmud dönemini kapsamaktadır. İncelenen seyyahların çoğu İngilizler olmak üzere İskoç ve İrlandalılardan oluşmaktadır. Coğrafî ve kültürel açıdan, seyyahların ülkeyi ziyaret etme amaçlarının başında gelen İstanbul, kendi başına bir tez çalışması olması sebebiyle konu dışında tutulmaktadır. Bu doğrultuda, doğru değerlendirmelere ulaşmak için seyyahların Anadolu ile ilgili gözlemleri karşılaştırılmıştır. Tezde elde edilen bulgulara göre, XIX. yüzyılın ilk yarısında yenileşme faaliyetlerinin sonucu olarak Osmanlı Devleti'nin sosyal ve kültürel yapısı özellikle toplumun üst tabakalarında değişmeye başlamıştır. Geleneksel olarak yeni bir yaşam tarzına direnen alt tabakadaki insanlar bu yenilikleri benimsememiştir. Avrupalı tüccarların ticari faaliyetleri ve Avrupa yapımı ürünlerin pazarlardaki paylarını artırmalarından dolayı ekonomik anlamda devlet zayıflamaya başlamıştır. Müslüman ve gayrimüslimler esas olarak birbirlerinden farklı olan özellikleri yanında benzer özellikleri de paylaşmış ve din bu insanların hayatında belirleyici rol oynamıştır. Nüfus oranında değişimler meydana gelmiş ve şehir, köy ve yaylalardaki insanlar farklı yaşam koşullarında hayatlarını sürdürmüşlerdir. Tezde; Türkler hakkındaki önyargılar ile gözlemlerini kıyaslayan seyyahların, yaptıkları bazı tahliller ortaya konulmaktadır. This thesis aims to analyze the social, cultural and economic structure of Anatolia according to Western travellers' accounts. In this respect, the social strata of Anatolia was classified into three main social groups: the city dwellers, peasants and the nomads. In the detailed accounts of the travellers are pictured a wide array of aspects from commercial activities and the urban life, daily habits and the place like coffehouse they spend time to physical appearances and the superstitions of the Anatolian people. Besides this, examples of Ottoman modernization and the perspectives of the travellers towards Ottoman civilization are determined. The scope of the thesis is limited to the defined borders of Anatolia today. The time period covered was confined to the reign of Mahmud II. The travellers' accounts examined are mostly from the British subjects, also the Scottish and Irish. İstanbul is excluded from the study as it constitutes the real purpose and bulk of these accounts and geographically and culturally. In this regard, the travellers' observations concerning Anatolia were compared in order to get a sound evaluation. According to the results of the thesis, it is concluded that the social and cultural structure of the Ottoman society began to change radically initially among the upper strata due to the modernization efforts in the Ottoman State in the first half of the 19th century. This enthusiasm was not shared by people belonging to the lower strata since they were traditionally resistant to new ways of life. The Ottoman economy began to crumble as a result of the increasing in European manufactured goods and commercial activities. Despite having major differences Muslim and non-Muslim, subjects shared some common characteristics, and religion was a major factor in life of the subjects. Demographically, the Empire was acquiring a new character and urban, rural and nomadic people were still living different lives. The thesis is revealed some analyzes made by travellers compared their observations with the prejudices about the Turks.