Ahmed Cevdet Paşa'nın eserlerinde Avrupa ve Avrupa Târihi algısı

Abstract

Tanzîmât dönemi Osmanlı siyâsî, kültürel ve düşünsel hayâtında büyük pay sahibi olan Ahmed Cevdet Paşa telif eserleriyle Osmanlı ve İslâm dünyâsı hakkında olduğu kadar Avrupa hakkında da bilgiler vermektedir. Özellikle târih ile alâkalı eserlerinde bir bütün olarak Avrupa, gerek siyâsi gerekse kültürel konular olarak ele alınmaktadır. Dönemine göre kimi çevrelerce aşırı gelenekçi görülen Paşa'nın Avrupa hakkındaki kanaatleri, devletin resmî târihçiliğini de yapmış biri olmasından ötürü önem arz etmektedir. Paşa'nın Avrupa algısının temelinde Fransız İhtilâli bulunmaktadır. Bu nedenle Avrupa'yı ihtilâle götüren târihî süreci Avrupa devletlerinin ilk oluşumundan itibâren ele almaktadır. Avrupa'nın siyâsî ve toplumsal kurumlarının zaman içerisinde nasıl değiştiğini açıklamaktadır. Haçlı Seferleri dönemine kadar Avrupa'nın İslâm dünyâsından geri olduğunu iddiâ eden Paşa, Avrupa medeniyetinin kökenlerini de Doğu'da bulmaktadır. Bu bağlamda Haçlı Seferleri'nin önemine dikkat çekmektedir. Fransız İhtilâli'ne ve cumhûriyet kavramına olduğu kadar 19. yüzyılda Avrupa'da gelişim sağlayan Komünizm, Sosyalizm ve Nihilizm gibi fikir akımlarına da olumsuz bakmaktadır. Bu çalışma, Cevdet Paşa'nın eserlerinden hareketle Avrupa'nın İlkçağdan itibâren siyâsi, sosyo-kültürel ve askerî alanlardaki değişim, dönüşüm ve gelişim süreçlerini ihtiva etmektedir. Bunun yanında Cevdet Paşa'nın hayâtı, eserleri ve târihçiliği konusunda bilgiler vermektedir. Çalışma, ana bölüm olarak Fransız İhtilâli öncesinde ve sonrasında olmak üzere ikiye ayrılmaktadır. Sosyo-kültürel ve askerî konular ise farklı bir bölümde incelenmektedir. Ahmed Cevdet Pasha, who has big part in political, cultural and intellectual life in Tanzimat reform era of the Ottoman Empires, informs us about Europe as well as the Ottoman Empires and Islamic world. Europe, especially in the historical works as a whole, is established itself as both political and cultural. Pasha, who is seemed as ultra-traiditional by some of the circles living at the same period, has opinions about Europe and those opinions have importance due to that reason that he has been one of the official historiography French Revolution is the basis idea for Pasha's perception of Europe. Therefore, he views the European historical process leading to the revolution from the beginning of the primary formation of European States. He explains how social and political corporations of Europe have changed in the course of time. It is claimed by Pasha that Europe gets behind from the Islamic World until the Crusades; he finds the origins of Europe in the East. He points out the Crusades within that context. He takes a dim view of stream of thoughts, which provides improvement for Europe in 19th century as Communism, Socialism, Nihilism and etc, as much as French Revolution and republic concept. Changing, conversion and development processes of political, socio-cultural and military areas of Europe as from Antiquity are discussed in that study based on his works. In addition, this project gives information to us about life, works and historiography of Cevdet Pasha. This project is divided into sections for the purposes of the study and it is examined in two parts as the French Revolution and political situation in Europe, on the other hand, socio-cultural and military issues are discussed in a different section.