Batılı seyyahlara göre Trabzon (1808-1878)

Abstract

Bu tez çalısmasının amacı, sınırlarını 1808-1878 yılları olarak belirledigimiz dönemdeTrabzon'a gelen Batılı seyyahların sehir hakkında verdikleri bilgilerin kronolojik olarak elealındıgı bir sehir tarihi ortaya çıkarmaktır. Çalısmanın kapsamının belirlenmesindeseyyahların sehir hakkında vermis oldugu bilgiler esas alınmıs ve bu hususlar üzerindedurulmustur. Çalısmada seyahatnamelerin yanında konu ile ilgili arastırma eserlerden deistifade edilmis ve konuların bütünlügü saglanmaya çalısılmıstır.Çalısma bes bölümden olusmaktadır: Birinci bölümde seyyahların sehrin tarihine,meydanları, mahalleri ve önemli mekânları gibi fiziki yapısına iliskin verdikleri bilgilerdegerlendirilmistir. kinci bölümde sehrin nüfusu, sehirdeki cemaatler, bunların birbiri ileolan iliskileri, sehirdeki yabancıların ve misyonerligin incelendigi sosyal yapı elealınmıstır. Üçüncü bölümde, sehrin iktisadi durumuna, XIX. yüzyılda sehrin ekonomikyükselisine, bu yükselise etki eden unsurlara, ulasım ve tasımacılık sektöründekigelismelere deginilmistir. Dördüncü bölümde, özellikle yüzyılın ilkyarısında sehrin idaridurumu ve bunda etkili olan unsurlar, yapılan yeniliklerin sehirde nasıl karsılandıgı vesehirdeki konsolosluklar ele alınmıstır. Besinci bölümde ise belirtilen dönem içersindesehrin maruz kaldıgı salgın hastalıklara, bu hastalıkların sonuçlarına, bunlara karsı alınanönlemlere ve sehrin sıhhi yapısına etki eden unsurlara deginilmistir.Çalısmada elde edilen bulgulara göre Trabzon sehri XIX. yüzyılda sosyal ve ekonomikolarak oldukça hareketli bir dönem yasamıstır. Arastırma, yabancıların gözüyle kentinsosyal ve ekonomik yapısının tasvirini yapmakla birlikte aynı zamanda Osmanlımparatorlugu'nun her bakımdan önemli degisimler yasadıgı, siyasi, askeri mücadelelerinve sömürgeciligin hat safhaya çıktıgı XIX. yüzyıl gibi bir dönemde önemli bir Osmanlıkenti olan Trabzon'un yabancılar tarafından nasıl görüldügünü de ortaya koymaktadır. This thesis aims to form a city history according to western traveller who visitedTrabzon in the period between 1808-1878 and its scope based on travellers? account aboutthe city and these account chronologically evaluated. In the thesis, to support and revise thetravellers? account, other research materials concerning the social and economic structureof the city are used beside the travel books.This thesis consists of five chapters: The first chapter analyses the travellers? accountconcerned with history of city, physical environment such as the castle, quarters, andsquares. The second chapter examines the population of the city, societies and theirrelation with each other, foreigners like consuls and missionaries in the city. In the thirdchapter, economical structure and development of the city in the 19th century, land and seatransportation; In the fourth chapter, administration of the city and act of localadministrator especially in the first half the 19th century, reform movements and opinionsof local governors about these movements and consulates and their role of social andeconomical life of the city are examined. The last chapter examines the epidemics such asplaque and cholera and their effect on social life of the city, foundation of quarantine andits working and the effect of immigration movements in the 19th century on the city in thelight of travellers? account and recent research books.According to result of this thesis, Trabzon was one of the important port cities of theOttoman Empire in the 19th century and had very important position in the Persian transittrade. This importance can be seen in the quantity of the travel books in the 19th centurythat the city was visited by so many western travellers from missionaries to politic andmilitary specialist.