18. yüzyılın ikinci yarısında Osmanlı-Fas ilişkileri: Seyyid İsmail ve Ahmed Azmi Efendilerin Fas elçilikleri (1785-1788)

Abstract

1768-1774 Osmanlı-Rus Savaşları esnasında, Osmanlı Devleti, Karadeniz'in kuzeyinde Kırım başta olmak üzere büyük topraklar kaybetmiştir. Diğer yandan, İngilizler' in yardımıyla Akdeniz'e giren Rus donanması, Çeşme'de Osmanlı donanmasını yakarak hem karada hem de denizlerde Osmanlıları büyük zararlara uğratmışlardır. Daha sonra da, Rusya ile Avusturya' mn, Osmanlı Devleti' ni paylaşmak için yaptıkları gizli ittifak karşısında Babıali, Kırım'ı tekrar alabilmek umuduyla, 1787'de Rusya ve Avusturya ile gireceği yeni bir savaşın arefesinde, savaştan başarıyla çıkabilmek için bir takım tedbirler almak zorunda kalmıştır. Bu tedbirlerden biri de müslüman bir ülke olan Fas'tan maddi yardım sağlamak ve Akdeniz'de Çeşme Faciası'na benzer bir felaketle karşılaşmamak için, Cebelitarık Boğazı'ndan Rus gemilerinin geçirilmemesi konusunda destek sözü almaktır, öte yandan Osmanlı Devletine tâbi olan Cezayir ile, Fas arasındaki anlaşmazlıkları gidermek amacıyla, 1785-1786 yıllarında Seyyid İsmail Efendi ve Fas'ın Cebelitarık Boğazı'nı kontrol etmesi ve askeri yardımda bulunması amacıyla da 1787-1788 yıllarında Ahmet Azmi Efendi Fas'a elçi olarak gönderilmişlerdir. Bu tez çalışmasında Osmanlı-Fas iüşkilerinin arka planı, gelişimi ve Fas'ın siyasi, sosyo ekonomik, idari ve dış ülkelerle olan ilişkileri ele alınarak konuya giriş yapılmıştır. Daha sonra da Fas'a elçi olarak gönderilen Seyyid İsmail Efendi ve Ahmet Azmi Efendi'nin yolculukları, Fas Şerifi'ne gönderilen hediyeler, Fas'ın genel durumu ve Fas Şerifi hakkında edindikleri izlenimler ile Fas Şerifi'nin Cezayirliler' den şikayeti ve Osmanlı Devleti'nin Fas'tan talep ettiği yardımlara dair detaylı bilgilerin yanı sıra, bu elçilerimizin yapmış oldukları gözlemler karşısında, verdikleri tavsiyeler ve önerileri ayrıntılı bir şekilde yer almaktadır. The Ottoman Empire lost its territories, including the Crimea to a large extent in the north of Black Sea during the wars among the years 1768-1774. On the other hand, Russians caused Ottomans to suffer losses both in land and at sea by setting fire to Ottoman Navy in Cesme after going into the Mediterranean Sea by the assistance of the English. The Sublime Porte had to take some precautions on the eve of formcoming war which would begin against Austria and Russia on grounds of a concealed alliance forged between them for the purpose of dividing and sharing the land of Ottoman Empire, in order to emerge from the fight successfully and take back the Crimea. One of the precautions was to have pecuniary assistance from Morocco which is an Islamic country and to get a promise out of them for blocking the Gibraltar Strait against the Russian battleships so that they would not encounter an incident like the Cesme disaster. On the other hand, Seyyid Ismail Efendi was sent to Morocco as an envoy to do away with disagreements between Morocco and Algeria which was dependent on Ottomans, in the years 1785-1786. Another envoy Ahmet Azmi Efendi was also sent to Morocco to request military aid and to get the Gibraltar Strait under control in the years 1787-1788. The thesis starts with the background of the relations between the Ottoman Empire- Morocco, its progress, and the political, socio-economic, administrative, foreign relations of Morocco. After that it was got down to the details of not only the expeditions of Seyyid Ismail Efendi and Ahmet Azmi Efendi who were sent Morocco as an envoy, the gifts which were sent to the Morroccan Shariff, the general state of Morocco, impressions of the envoys relating to the Moroccan Shariff, complaint of Moroccan Shariff about Algerians, and the aids to which Ottoman State requested Morocco, but also the envoy's reports and recommendations based on their observations.