Türkiye’de Yeni Sağ’ın Kamu Yönetimi Anlayışı: Turgut Özal ve ANAP

Abstract

1929 Dünya Ekonomik Bunalımı ve sonrasındaki gelişmeler Batılı ülkelerin ekonomik hayatında klasik liberalizmi dönüştürerek, ekonomiye devletin müdahalesi öngören “refah devleti” (sosyal devlet) anlayışını ortaya çıkarmış ve uzun yıllar Batılı ülkelerin sosyal, siyasal ve ekonomik hayatı bu anlayış çerçevesinde şekillenmiştir. 1970’li yıllarda yaşanan ekonomik krizle birlikte neo-liberalizm adıyla esasta klasik liberalizme dönüş yaşanmakla birlikte, bu dönemdeki liberal düşünce, klasik liberalizmden farklı olarak muhafazakâr değerlerin de eklemlenmesiyle “Yeni Sağ” ya da liberal-muhafazakârlık adıyla yeni bir biçim almıştır. Bu çerçevede her alana müdahale eden, merkeziyetçi, katı hiyerarşik, kurallara sıkı sıkıya bağlı olan devlet anlayışından esnek örgüt yapılı, âdem-i merkeziyetçi, yumuşak hiyerarşili, minimal devlet anlayışına geçiş yaşanmıştır. Liberalizmin “piyasa ekonomisi” ve “sınırlı devlet” ilkeleri ile muhafazakârlığın toplumsal değerlere vurgu yapan anlayışının bir sentezi olan “Yeni Sağ” anlayış, ABD ve İngiltere’de uygulama alanı bularak, bu yeni kamu yönetimi anlayışı Reaganizm, Thatcherizm gibi adlarla da anılmaya başlanmıştır. Turgut Özal tarafından hazırlanan “24 Ocak 1980 Kararları”yla liberal ekonomiye geçiş yapan Türkiye’de, 12 Eylül 1980 Askeri Darbesi ve sonrasındaki askeri rejim döneminin ardından, sivil yönetime geçişle birlikte 1983’te iktidara gelen Anavatan Partisi Özal’ın liderliğinde birçok alanda önemli bir dönüşüm sürecinin başlatıcısı olmuştur. Bu çerçevede, Özal, Batılı ülkelerdeki gelişmelere kayıtsız kalmayarak tamamen liberalizmi benimseyen bir tutum sergilemese de, “Yeni Sağ” politikaların “Özalizm” adıyla Türkiye’deki uygulayıcısı olmuştur. Liberal-muhafazakârlığı doktrinel bir paradigma oluşturmasa da, Özal, liberal siyaset ve ekonomi anlayışını muhafazakâr değerlerle sentezleyerek Türkiye’de devlet ve toplum yaşamında liberal- muhafazakâr bir anlayışı hayata geçirmiştir. Bu çerçevede, Özal hükümetleri döneminde iktisadi liberalizme yönelik politikalara ağırlık verilmiş olmakla birlikte, siyasal liberalizm alanında da başarılı uygulamalara imza atılmıştır. Ancak yine de Özal hükümetleri döneminde liberalizmin siyasi yönü yarım kalmıştır. Son tahlilde, “Yeni Sağ” anlayışı çerçevesinde Özal’ın uygulamaları sonucu Türkiye’de sosyal, siyasal ve ekonomik hayatın tüm alanlarında baskın devlet müdahalesi etkisini yitirerek daha çok düzenleyici, denetleyici ve yön verici olmaya yönelik bir sürece girilmiş, devlet-vatandaş-sivil toplum ekseninde önemli gelişmeler yaşanmış, kamu yönetimi ve politikaları yeni bir biçim kazanmıştır.