Bizans Tarih Yazımında Örnek Bir Şehir Methiyesi: Kardinal Bessarion'un Trabzon'a Övgüsü

Abstract

Kardinal Bessarion (1403/8-1472) Trabzon’da doğmuş, Konstantinopolis’te eğitim alarak rahip olmuş bir din adamıdır. 1440 yılında İtalya’ya yerleşen Bessarion, Katolik Kilisesine hizmet ederek önemli mevkilere yükselmiştir. Ölümünden kısa bir süre öce Venedik şehir kütüphanesine zengin bir kütüphane bırakmıştır. Bu çalışmada Kardinal Bessarion’un hayatına yer vermeden eserleri arasında önemli bir yere sahip olan Trabzon’a Övgü (Εγκώμιον Τραπεζούς) adlı çalışmasının incelenmesi amaçlanmaktadır. Öncelikle Bizans tarih yazımında methiye türü eserlere ve şehir methiyelerine dair kısaca bilgi verildikten sonra Bessarion’un kaleme aldığı eserin yazım aşaması, fiziksel yapısı, baskıları ve tercümeleri hakkında genel bilgi verilecektir. Daha sonra ise eserin içeriği değerlendirilecektir. Bu değerlendirme yapılırken eserin ana düşüncesi (eser Osmanlı Türklerinin Trabzon şehrini tehdit etmesi karşısında Bessarion’un Bizanslıların bağımsızlık, insan severlik gibi karakteristik özelliklerine vurgu yaparak onları motive etmeyi amaçlamıştır. Bu motivasyonu yapmak için ise Bizanslıların ataları antik Grekleri örnek seçmiştir), dili, yazım stili, müellifin eseri yazarken kullandığı kaynaklar ve eserin kapsamı (Trabzon şehrinin iklim şartları, fiziki ve coğrafi yapısı, bölge ticareti için önemi gibi konuları içermektedir) hakkında bilgi verilecektir. Son olarak ise bu eserin Orta Çağ Trabzon tarihinin incelenmesi hususunda önemi değerlendirilmeye çalışılacaktır.

Cardinal Bessarion (1403/8-1472) was a priest who was born in Trebizond and educated in Constantinople. Bessarion, who settled in Italy in 1440, served the Catholic Church and rose to important positions. Shortly before his death, he left a rich library in the Venice city library. In this study, it is aimed to examine the work, which called Encomion to Trebizond (Εγκώμιον Τραπεζούς) by Bessarion. First of all it will be given briefly information about the work of the type of encomion in the Byzantine historiography, and after that mentioned about the writing phase, physical structure, pressures and translations of Bessarion’s work. Then the content of the work will be evaluated. While making this assessment, it will be given information about the main idea of the work (Bessarion was to motivate Greeks by emphasizing the characteristic features of them like independence, human likeness etc. in the face of the Ottoman Turks threatening the city of Trebizond. He chose the ancient Greeks as examples to motivate them) and the language, discourse style, sources used by the author as well as the scope of the work (including the climatic conditions, physical and geographical structure and the importance of regional trade of the city of Trebizond). Finally, Bessarion’s work will be tried to evaluate in terms of medieval history of Trebizond.