I. Dünya Savaşında Propaganda Amaçlı Yayınlanan Dergi: Cihan-ı İslam

Abstract

Cemiyet-i Hayriye-i İslamiye’nin yayın organı olarak basın yayın hayatına başlayan Cihan-ı İslam dergisi, I.Dünya Savaşı öncesinde propaganda amaçlı çıkarılmıştır. Osmanlı Devleti’nin istihbarat teşkilatı olan Teşkilat-ı Mahsusa’nın maddi olarak desteklediği ve yönlendirdiği dergi, teşkilatın ve aynı zamanda İttihatçıların denetimindedir. Yayın amacı; İngiliz işgali altında bulunan Hindistan, Mısır ve İran’daki Müslüman halkı, İngilizlere karşı uyandırmak ve İngilizlerin Osmanlı Devleti’ne ve hilafet aleyhine giriştiği propagandaları önlemek olan derginin imtiyaz sahibi, Hindistan Müslümanlarının ileri gelenlerinden ve Teşkilat-ı Mahsusa’nın önemli şahsiyetlerinden biri olan Ebu Saidü’l-Arabi’dir. Dergi, İstanbul merkez olmak üzere 9 Nisan 1914’te başlayıp 1915 yılının Ekim ayı sonlarına kadar yayın hayatını sürdürmüştür. Daha sonra Bağdat’ta yayımlanmıştır. Bu çalışmada, derginin İstanbul merkezli yayımlanan nüshaları incelenmiştir. Başlangıçta düzenli olarak haftalık yayımlanan dergi, I.Dünya Savaşı’nın başlamasıyla düzensiz olarak yayın hayatına devam etmiştir. Derginin Türkiye’deki arşiv ve kütüphanelerden yirmi beş sayısına ulaşabildik. Mevcut nüshalar çerçevesinde dergiyi, şekilsel ve içerik açısından detaylı bir şekilde incelemeye çalıştık. Dergide yayımlanan haber ve makalelerin başlıklarını dipnot olarak verirken bu haber ve makalelerin konu itibarıyla istatistiksel dökümünü ve bazı haber ve makalelerinin değerlendirmesini de yaptık. Savaşın ilerleyen döneminde değişen politikalar sonucunda derginin kurucusu ve imtiyaz sahibi Ebu Said ile Teşkilat-ı Mahsusa veya bazı İttihatçılar fikir ayrılığına düşmüştür. Bundan dolayı dergi, Ebu Said’in elinden alınmaya çalışılmış ise de bu konuda başarılı olunamamıştır. Bu tür fikir ayrılıklarından dolayı dergi, Ocak 1916’dan itibaren Bağdat’ta yayın hayatına devam edecektir. Derginin işlevini Kasım 1915’ten itibaren İstanbul’da Uhuvvet gazetesi yerine getirmeye başlayacaktır.

The Cihan-Islam Journal which started its publication life as part of Cemiyet-i Hayriye-i İslamiye (Hayriye-i İslamiye Community) was published for propaganda reasons in the pre-First World War period. The Teşkilat-ı Mahsusa which was the intelligence organization of the Ottoman Empire financially supported and directed this journal and was also under the audition of the Ittihadists. The aim of publishing this journal was to raise awareness of the Muslim public living in India, Egypt and Iran which was under the occupation of the British Empire and to prevent the propaganda made against the Ottoman Empire by the British. The owner of this journal was Ebu Saidü’lArabi who was a leading figure among the Indian Muslims and an important person of the Teşkilat- Mahsusa. The journal was published in Istanbul from 9 April 1914 to October 1915. It continued to be published in Bağdat after this peroid. In this study the copies of the journal published in Istanbul have been examined and evaluated. The journal was published once a week starting in April, but as World War 1 broke out it was not published regularly. Only twenty-five copies could be obtained from the archives and libraries in Türkiye. The 25 copies of this journal was examined and evaluated in form and content. The headings of the news and arcticles in the journals have been given in the footnotes and the statistical quantity and evaluation of some of the news and articles have also been done. As a result of the changing policies in the course of the war, the founder and owner of the journal Ebu Said and The Teşkilat-Mahsusa or some Ittihadists had some conflicts of ideas. For this reason, the journal was attempted to be taken out of the hands of Ebu Said but this attempt failed. The journal began to be published in Bağdat starting from January 1916 because of these conflicts. The Uhuvvet Newspaper was published in Istanbul dating from November 1915 to function as this journal.