Büyük Tufan Mitleri ve Atra-Hasis

Abstract

Bu çalışma, öne çıkan büyük tufan mitleri ve bu mitlerin bilinen ilk örneği olan Atra-hasis miti hakkındadır. Bilinen en eski mit olan tufan miti insanlık tarihinin önem arz eden birkaç arketipinden birini içerir: Tanrının gazabı arketipi. Tanrının gazabı olan büyük tufan, çeşitli kültürlere ait mitolojik anlatılarda tanrı ya da tanrılar tarafından insanlığa verilen yekûn bir ceza şekli olarak yer alır. Tufan anlatılarında genellikle yozlaşan, yani ahlâkî bakımdan çöküşe geçen ya da tanrılara karşı suç işleyen insan türü, tanrı ya da tanrılar tarafından topluca yok edilmek istenir. Ancak insanlar arasından seçilmiş birkaç kişinin sağ kalmasına izin verilir ve bu sayede insanlık –hayatta kalan o kişilerin üremesi yoluyla- yeniden çoğalır. Bilinen ilk büyük tufan anlatısı, bir Babil miti olan Atrahasis mitidir. Atra-hasis, sınıflar arası çıkar çatışmasının sonucunun belli ve üst sınıfın lehine olduğu fikrinin tezahür ettiği, bilinen ilk edebi ürünüdür. Çoğu büyük tufan anlatısının ürettiği söylem merkeziyetçi, mutlak ve tek bir otoriteye, dolayısıyla da en güçlü olana tâbi olunması gerektiği yönündedir. Bu bakımdan pek çok tufan anlatısı bu dünyada gücünü tanrıdan alanlardan –ya da bu söylemi üretenlerden- yana olmak gerektiği düşüncesini yayar ve bu sayede ruhban sınıfının ortaya çıkmasını ya da varlığını sürdürmesini de meşrulaştırmış olur. Buna karşılık Çin kültürüne ait büyük tufan anlatısı bilimi ve sorunlara gözlemle, akılla, mühendislikle çözüm üretilmesini yüceltmesi, İslâm kültürüne ait büyük tufan anlatısı da sınıfsal bir söylem içermeyişi bakımından diğer tufan anlatılarından farklılık gösterir. Aynı olay örgüsü çerçevesindeki bu fark, söz konusu mitlerin içinde yaşadığı toplumlar ve onların değer sistemleri arasındaki farklılığın iz düşümü olarak değerlendirilebilir.

The Flood comprises and signposts one of the most significant archetypes of human history: Divine retribution. It has been explored so far in a myriad of myths as the supernatural punishment of people. In the Flood narratives, people who have grown corrupted or committed an offense against gods, are destroyed by the deities. However, a few people are made to survive so that humankind would find a way to breed again. The first known great Flood narrative is the myth of Atra-hasis, a biblical story. Atra-hasis is the first literary piece emphasising the belief that the class struggle ends up almost always in the favour and reinforcement of the upper-class. However, the discourse generated by the Flood narratives, unlike Atrahasis, mostly stress the centrality of an all-encompassing and self-oriented absolute authority. In this respect, many of the flood narratives spread the idea that it is necessary to side with the gods or that which receive their power from gods, thereby legalizing the emergence of the clergy or continuation of its presence. However, the Flood narratives produced in the Chinese and Islamic cultures are different than those of the others: the former foregrounds science (knowledge and truth) and the latter does not produce a class-conscious discourse.