Kent içi ikametgah hareketliliği dinamiklerinin belirlenmesi: bir model önerisi

Abstract

İkametgâh hareketliliği, konut alanlarının niceliksel ve niteliksel sorunlarının çözümüne yönelik bireylerin/hanelerin seçimleri yoluyla önce konut alanlarını sonrasında da kentsel mekânı şekillendirebildiği ve insan-mekân etkileşiminin izlenebildiği bir olgudur. Kentsel mekânın şekillenmesinde insan müdahalesinin izlenebildiği bu olgunun çok boyutlu yapısı farklı perspektiflerden ele almasını, değişen zaman ve bağlama göre sürekli tartışılmasını gerekli kılmaktadır. Bu çok yönlü ve çok boyutlu gereklilik tez çalışmasında bireylerin/hanelerin geçmişteki, bugünkü ve gelecekteki hareketlerinin bir bütün olarak değerlendirilmesini gerektirmektedir. Bu noktadan hareketle insanın ikametgâh hareketliliği aracıyla kentsel mekân üzerinde yarattığı etkinin makro yaklaşımla ortaya konularak başlandığı, sonrasında hanelerin yer değiştirmelerinin temel nedenlerine kadar hareketliliğin mikro yaklaşımla detaylandırıldığı bütüncül değerlendirme ile bu olgu kapsamlı ve özgün bir kurguda ele alınmıştır. Makro yaklaşımın şekillendirdiği kentsel mekânda ikametgâh hareketliliğine neden olan birey/haneden ve mekândan kaynaklı nedenlerin, nedenler arasındaki ilişkilerin ve nedenlerin birbiri üzerindeki etkisinin çok boyutlu ve bütüncül bir süreç içerisinde ortaya konulması amaçlanmıştır. Mikro yaklaşım çerçevesinde ikamet amaçlı hareketliliğe etken bireyden/haneden kaynaklı nedenler yaşam döngüsü ve yaşam seyri, mekânsal boyuttaki nedenler kentin en küçük yapı taşı konut-mikro, konut yakın çevresi-mezo ve mahalle-makro mekânsal ölçekli memnuniyet faktörleri ile ortaya konulmuştur. Yaşam döngüsü, yaşam seyri ve memnuniyet bağlamında geliştirilen örtük değişkenler (faktörler) ile kurulan yapısal eşitlik modelleri (YEM) yardımıyla ise hem gerçek hem de algılanan hareketliliğinin neden-sonuç tartışmaları gerçekleştirilmiştir.