Açık mekanlarda davranış konumları: Oturma davranışının değişiminin incelenmesi

Abstract

Kentsel açık mekanlardaki etkinlikler sosyalleşmenin ve toplum olma duygusunun oluşmasında önemli rol oynarlar. Bu konuda oturma, yaslanma, ayakta durma gibi durağan etkinliklerin, sosyalleşmeye yönelik sohbet etme, diğer insanları izleme gibi diğer etkinlikleri desteklediği çeşitli araştırmalarla saptanmıştır. Özellikle oturma ve beraberinde gerçekleşen etkinliklerin, bir açık mekanın başarıyla işlev görmesinde en önemli faktörlerden biri olduğu belirtilir. Ancak bu etkinliklerin gerçekleştiği mekanların tasarımına ilişkin araştırmalar eksiktir. Bu tez çalışmasında, oturma etkinlikleri için nasıl daha başarılı mekanlar tasarlanabileceği sorusundan yola çıkarak, mekan-davranış ilişkisi bağlamında oturma ve beraberinde gerçekleşen etkinliklerin oluşumunu incelemeyi amaçlanmıştır. İnsanların günlük çevreleri içinde gözlenerek mekan-davranış ilişkisinin daha iyi anlaşılacağını savunan ekolojik yaklaşım benimsenmiş ve davranış konumu, sağlanan olanaklar, görsel hakimiyet ve görsel korunma teorilerinden faydalanılarak bir araştırma modeli ortaya koyulmuştur. Bu modelle oturma ve beraberindeki etkinliklerin gerçekleştiği bir davranış konumunun kullanıcılarına sağlaması gereken olanaklar peyzaj tercihi alanından yola çıkarak tanımlanmıştır. Tanımlanan bu kavramların oturma etkinliğinin çeşitlenmesi (değişimi) ile ilişkileri uygulama çalışması ile araştırılmıştır.Araştırmanın uygulama kısmı bir davranış konumu sörveyi olup, dört aşamadan meydana gelmiştir ve çalışma alanı olarak Trabzon kent merkezinde yer alan Kanuni Park'ı seçilmiştir. Çalışmanın sonucunda oluşturulan araştırma modeli ile görsel hakimiyet-görsel korunma olarak belirlenen olanak türlerinin, davranış konumları içinde gerçekleşen etkinliklerin oluşumunu etkilediği ve yönlendirdiği ortaya koyulmuştur. Özellikle görsel hakimiyet bakımından daha iyi olanaklar sağlayan konumların daha çok tercih edildiği, buralarda diğer yerlere göre davranış örüntüleri bakımından daha fazla çeşitlilik olduğu saptanmıştır. Görsel hakimiyet-görsel korunma olanaklarının, farklı cinsiyetler ve gruplar tarafından farklı değerlendirildikleri de belirlenmiştir.