Odun dışı orman ürünlerinin ekosistem tabanlı çok amaçlı planlara yansıtılması: Kanlıca mantarı (Lactarıus sp.) örneği

Abstract

Odun Dışı Orman Ürünlerinden (ODOÜ) elde edilen gelirlerin orman kaynakları içinde öne çıkması ve bu ürünlerin kırsal kalkınmadaki önemi, ODOÜ'nün çok yönlü ve sürdürülebilir planlanabilmesini sağlayacak Ekosistem Tabanlı Çok Amaçlı Planlama (ETÇAP) yaklaşımı çerçevesinde amenajman planlarına yansıtılmasını kaçınılmaz kılmaktadır. Bu çalışmada, ODOÜ'nün orman amenajman planlarına yansıtılmasını sağlayacak kavramsal çerçeve geliştirilerek, mevcut ETÇAPKlasik, ETÇAPSimülasyon ve ETÇAPOptimizasyon KDS'lerinin tasarım ve kodlamasının ODOÜ'yü de dikkate alacak şekilde yenilenmesi ve bu yenilenen KDS'nin önemli bir ODOÜ olan mantar için örnek bir alanda planlanması ve uygulanması gerçekleştirilmiştir. Bu amaçla öncelikle planlamanın temelini oluşturan ODOÜ'nün envanter konusu irdelenerek, kendi içinde gruplandırılan ODOÜ'ler için uygun envanter yöntemleri belirlenmiştir. Cide-Kızılcasu planlama biriminde Kanlıca mantarının konumsal dağılımını belirlemek için 153 adet geçici ve verimliliğini belirlemek amacıyla 30 adet devamlı örnekleme alanları alınarak 4 yıl boyunca mantar sezonunda 1 hafta ara ile örneklemesi yapılmıştır. Bu verilerle Kanlıca mantarının yayılış alanlarını ve verimliliğini tahmin eden lojistik ve karışık modeller elde edilerek Kanlıca mantarının KDS'ye entegrasyonu sağlanabilmiştir. ODOÜ entegrasyonuyla güncellenen ETÇAP KDS, çok sayıda farklı amaç ve kısıtlardan oluşan planlama stratejileri ile denenerek, odun ve mantar üretiminin karşılıklı ekonomik analizleri yapılmıştır. Buna göre, CBS ve KDS sayesinde ODOÜ'nün klasik odun üretimi süreci ile uyumlu olarak planlanabileceği ve farklı planlama stratejilerine bağlı olarak mantardan elde edilen net bugünkü değerlerin odundan elde edilenlere kıyasla önemli oranda artabileceği görülmüştür. Sonuç olarak, ODOÜ'nün çok amaçlı, sürdürülebilir planlara yansıtılmasının ancak envanter, modelleme ve karar verme aşamalarını barındıran bir KDS ile mümkün olduğu ortaya çıkmıştır. Geliştirilen kavramın ülke ormancılık sektöründe yaygınlaştırılması, farklı ODOÜ yelpazesinin bulunduğu farklı ekosistemlerde uygulanması ile mümkün görülmektedir.