Orman amenajman planlarının hazırlanmasında konumsal yapının kombine optimizasyon teknikleri ile kontrolü: Konumsal planlama

Abstract

Ormanların ekosistem tabanlı çok amaçlı planlanması (ETÇAP) yaklaşımına uygun amenajman planların hazırlanması aşamasında, konumsal özelliklerin planlara yansıtılması ile farklı konumsal planlama alternatiflerin geliştirilmesi için Konumsal Karar Destek Sistemine (KKDS) ihtiyaç bulunmaktadır. Bu çalışma kapsamında ETÇAP planlama felsefesine uygun bir KKDS geliştirilmiştir. Bu KKDS, Coğrafi Bilgi Sistemleri (CBS) yardımı ile üretilen konumsal veri tabanlarını ve konumsal parametreler ile diğer öznitelik verilerini (hasılat tabloları, su üretimi denklemi, ürün çeşitleri tabloları vs) kullanabilme özelliğine sahiptir. Nesne tabanlı bir yaklaşımla tasarlanmış ve kodlanmış olan KKDS, modüler yapıya sahip olup, güncelleme ve değişiklik yapılmasına imkan verebilmektedir. Simülasyon ve kombine optimizasyon tabanlı konumsal planlama olmak üzere iki ana bileşene sahip olan KKDS, orman ekosistemlerinin uzun vadeli stratejik planlarını bölmecik bazında düzenlemekte ve plan çıktılarını harita, tablo ve grafik olarak kullanıcıya sunmaktadır. KKDS'nin önemli bileşenleri, tüm konumsal özelliklerin belirlendiği konumsal parametre ve parça tanımlama bölümüdür. Aynı zamanda, meşcere bazında büyümeyi yapılan silvikültürel müdahalelerin etkisinin daha iyi belirlemek amacıyla göğüs yüzeyi oranı benzetim metodunu (GYOBEM) kullanan bir prototip büyüme modeli geliştirilmiştir.KKDS, karar vericilere bütünleşik planlama yaklaşımı çerçevesinde, stratejik ve taktiksel düzeyde seçenekler sunmakta ve konumsal analizler yaparak en iyi kesim düzenini oluşturmasına imkan vermektedir. Konumsal simülasyon ve tavlama benzetimi tekniği kullanarak geliştirilen KKDS, ekosistem yapısını daha iyi analiz ederek, konumsal özelliklerin de planlamaya yansıtılması ile orman amenajman planlarının konumsal bazda uygulanabilir nitelikte hazırlanmasını sağlayacaktır. Geliştirilen model, hipotetik ve Uğurlu planlama birimlerinde simülasyon ve kombine optimizasyon tabanlı konumsal planların hazırlanmasında farklı senaryolar üretilerek test edilmiştir. Modelde test aşamasında meydana gelen olası aksaklıkları giderilmiş ve arayüzü kullanıcı dostu olarak düzenlenmiştir. Uygulama sonucunda, belirlenen amaçlardan en az düzeyde taviz vermek suretiyle, konumsal yapının kontrol edilebildiği konumsal orman amenajman planları hazırlanmıştır. Hazırlanan KKDS, hem teknik ormancılık uygulamalarında hem de bilimsel çalışmaların yapılmasında ve ülkemiz ormancılık eğitiminde de kullanılabilecektir.