Çok amaçlı orman amenajman planlarının coğrafi bilgi sistemlerine dayalı olarak amaç programlama yöntemiyle düzenlenmesi (ormanüstü planlama birimi örneği ile)

Abstract

Günümüz ormancılığında temel amaç, ekolojik dengeyi bozmadan ormanları çok amaçlı yararlanma ilkesine göre sürdürülebilirlik çerçevesinde planlamaktır. Bu araştırmada, çok amaçlı bir orman amenajman planlama süreci ve uygulaması gerçekleştirilmiştir. Çok amaçlı planlamanın alt yapısı olan orman fonksiyonları sayısal olarak ortaya konulmuştur. Fonksiyonlara bağlı envanterin gerçekleştirilmesinde geçici ve devamlı örnekleme alanları alınmıştır. Örnekleme alanlarının alınmasından yararlanmanın düzenlenmesine kadar yapılan tüm işlemlerde Coğrafi Bilgi Sistemi (CBS) teknolojisinden yararlanılmış ve alanının coğrafi veri tabam kurulmuştur. Çalışmada, fonksiyonların belirlenmesinde ve çok amaçlı planlamada amaç programlama tekniği kullanılmıştır. Odun üretimi, toprak erozyonunu önleme ve su üretimi gibi her üç orman fonksiyonu, işletme amacı olarak ele alınmış ve çok amaçlı bir planlama modeli kurulmuştur. Çok amaçlı planlama modellerinin kurulması için nesne tabanlı Delphi programlama dili ile "ÇAPMOD" adlı bir model yazılım geliştirilmiştir. Meşcerelerin hasılat ve büyüme ilişkileri modellenerek ortaya konmuştur. Bu amaçla, kayın ve kızılağaç için daha önceden yapılan hasılat tabloları kullanılırken, ladin ağaç türü için değişik sıklık derecelerine göre ladin hasılat tablosu geliştirilmiştir. Bu araştırma ile, K.T.Ü. Orman Fakültesi Araştırma Ormanı Ormanüstü Planlama Birimi'nden elde edilecek odun ve su üretimi miktarının arttırılmasını ve toprak erozyonu miktarının azaltılmasını amaçlayan çok sayıda alternatif planlama modelleri geliştirilmiştir. Bunlar arasından en uygun ladin işletme sınıfı için üç, kayın ve kızılağaç işletme sınıfları için beşer adet çok amaçlı planlama modeli seçilmiş ve sonuçlan irdelenmiştir. Bu çalışma ile, plan yapım sürecinde bilimsel teknikler kullanılarak klasik planlama çalışmalarına göre daha kaliteli, daha hızlı, daha güvenli ve bilimsel bazda en uygun sonuçlan verebilen bir planlama süreci ortaya konulmuştur. Geliştirilen çok amaçlı planlama kavramının, sürdürülebilir ormancılık çerçevesinde Türkiye ormancılığında artık dikkate alınarak geliştirilmesi ve yaygmlaştınlması imkanlan araştınlmalıdır.