Sosyal koruma harcamalarının gelir dağılımı üzerindeki etkisinin Türkiye açısından değerlendirilmesi

Abstract

Milli gelirin bölüşümü ve bu bölüşümün sonuçları iktisat literatürünün geçmişten beri üzerinde çalıştığı ve günümüzde de halen tartışmaların odağı olan bir konudur. Gelirin eşit bir şekilde bölüşülmemesi, başta ekonomik olmak üzere sosyal ve politik birçok soruna neden olmaktadır. Geçmiş dönemde geçerli olan devletin söz konusu bölüşüme müdahale etmemesi anlayışı günümüzde yerini gelir dağılımına devletin müdahale etmesi gerektiği anlayışına bırakmıştır. Bu doğrultuda devletler gelir dağılımını iyileştirmek amacıyla çeşitli mali araçlarla müdahale etmektedirler. Devletlerin, söz konusu mali araçlardan biri olan sosyal koruma harcamalarına aktardıkları kaynak yıllar itibariyle artış göstermektedir. Bu yönüyle sosyal koruma harcamaları gelir dağılımına müdahalede kullanılan mali araçlar içerisinde öne çıkmaktadır Bu çalışmada, "sosyal koruma harcamaları gelir dağılımını nasıl etkiler?" sorusuna cevap aranmıştır. Bu bağlamda, Türkiye'de sosyal koruma harcamalarının, alt bileşenleri ile birlikte, gelir dağılımı üzerindeki etkisinin araştırılması ve sonuçlarının yorumlanarak politika önerileri sunulması çalışmanın amacını oluşturmaktadır. Belirlenen amaca ulaşmak için ekonometrik bir yöntem olan ARDL Sınır Testi'nden faydalanılmıştır. Çalışmada, Türkiye'de 1987-2018 arasındaki dönemde kamu sosyal koruma harcamalarının gelir dağılımı üzerindeki etkisi incelenmiştir. Çalışmada uygulanan analiz sonucunda, toplam sosyal yardımlara ait uzun dönem katsayılar negatif ve istatistiksel olarak anlamlı bulunmuştur. Sosyal koruma harcamalarının alt bileşenleri incelendiğinde ise; toplam nakdi ve ayni yardımlara ait uzun ve kısa dönem katsayıları negatif ve istatistiksel olarak anlamlı bulunmuştur. İşsizlik, yaşlı/dul/yetim ve malullük yardımlarına ait uzun dönem ve kısa dönem katsayıları negatif ve istatistiksel olarak anlamlı olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Sağlık yardımlarına ait uzun dönem katsayısı pozitif ve istatistiksel olarak anlamlıdır. Aile yardımlarına ait uzun dönem katsayısının ise istatistiksel olarak anlamsız olduğu tespit edilmiştir. Analiz sonucu elde edilen bulgular, Türkiye'de sosyal koruma harcamalarındaki %1'lik artışın, gelir dağılımı eşitsizliğini %0,46 oranında azalttığını göstermektedir.

The distribution of national income and the results of this distribution is a subject that the economics literature has been working on since the past and is still in the focus of discussions today. The unequal distribution of income causes many economic, social and political problems. The understanding that the state should not interfere with the said distribution, which was valid in the past, has left its place to the understanding that the state should intervene in the income distribution today. In this direction, states intervene with various financial instruments in order to improve income distribution. The resources transferred by the states to social protection expenditures, which is one of these financial instruments, have been increasing over the years. In this respect, social protection expenditures stand out among the financial instruments used to intervene in income distribution. In this study, the answer to the question "How does social protection expenditures affect income distribution?" has been sought. In this context, the aim of the study is to investigate the effect of social protection expenditures, together with its sub-components, on income distribution in Turkey and to present policy recommendations by interpreting the results. ARDL Boundary Test, which is an econometric method, was used to achieve the determined purpose. In the study, the effect of public social protection expenditures on income distribution in Turkey between 1987- 2018 was examined. As a result of the analysis applied in the study, the long-term coefficients of total social assistance were found to be negative and statistically significant. When the sub-components of social protection expenditures are examined; The long and short term coefficients of total cash and in-kind aids were found to be negative and statistically significant. It has been concluded that the long-term and short-term coefficients of unemployment, elderly/widowed/orphan and invalidity benefits are negative and statistically significant. The long-term coefficient of health benefits is positive and statistically significant. The long-term coefficient of family benefits was found to be statistically insignificant. Findings obtained as a result of the analysis present that a 1% increase in social protection expenditures in Turkey reduces income distribution inequality by 0,46%.