Tarihsel süreç içinde yükseköğretim yapılarının mekansal analizi

Abstract

Bu çalışmanın temel amacı; eski ve yeni üniversite kampüslerinin mekân analizlerini yapacak bir sistem oluşturmaktır. Araştırmaya, Türk yükseköğretiminin tarihsel gelişimi ve Cumhuriyet sonrası yaşadığı gelişme ve değişime değinilerek, yükseköğretim yapılarının sahip olması gereken niteliklerle başlanılmıştır. Kavram olarak üniversitenin ifade ettiği anlam ve amaçlara değinilmiş Batı ve Türk yükseköğretiminin tarihsel gelişimi ile günümüz üniversitelerinin fonksiyonları üzerinde durulmuştur. Çağdaş üniversite planlaması ve bu planlamada son derece önemli olan Erişilebilir / Tanınabilir / Algılanabilir Çevre, Yaya Ölçeği, Yayalar Kampusu, Esneklik / Uyabilirlik / Belirsizlik, Değişme / Büyüme / Gelişme, Programlama / Planlama, Organizasyon gibi kavramlar tanıtılmıştır. Medrese ve Külliyelerin mekânsal analizleri, statik, bitmiş yapı özelliklerinin aydınlanabileceği kriterlerle yapılmıştır. Sahip oldukları tasarım ilkeleri ve bu yapılardan yararlanabilme yollarının olup olmadığı, tarihsel süreklilik açısından tartışılmıştır. Çağdaş üniversite kampüsleri; Soyutlaştırılmış kampus büyüme tipi, Kampus büyüme tipi, Akademik alan büyüme tipi, Taşıt-yaya ayırımı, Yaya ölçeği gibi günümüz üniversite kampüslerinin dinamizmini belirleyici nitelikleri ve üniversite kampüslerinin fonksiyonel alanlar açısından mekânsal analizleri yapılmıştır. Böylece medrese ve külliyelerin fiziksel yapı ve eğitim modeli arkasındaki toplumsal yapı belirlenmiştir. Bunları besleyen değerler tarihsel süreç içinde incelenmiştir. Çağdaş üniversite kampüslerinin eğitim-öğretim, araştırma ve diğer fonksiyonlarını yerine getirmesindeki beklenen performansı tartışılmıştır. Medrese ve Külliyelerin statik yapıları nedeniyle günümüz ihtiyaçlarına tam anlamıyla cevap veremeyeceği, ancak modüler mekan özellikleri ile günümüz tasarımlarına ışık tutacak özelliğe sahip olduğu, kamusal ve kişisel mekanlar arasında kesin ayırımlar taşıdığı sonucuna varılmıştır. Çağdaş üniversite yerleşkelerinde yapılan analiz çalışmalarında ise farklı fonksiyonel alanların farklı değişim modelleri gösterdiği, tasarım çalışmalarında bu özelliklere dikkatin daha da vurgulanarak devam etmesi gereği ortaya çıkmaktadır.