Biçimlendiren etkenler açısından Doğu Karadeniz kırsal kesiminde geleneksel evlerin yapı özellikleri

Abstract

Bu çalışma, fiziksel çevre koşulları ve yapı malzemesi açılarından bütünlük gösteren bir bölgenin (Doğu Karadeniz) kırsal kesim evlerinde yapı elemanlarının nitelik ve nicelik değişimlerini incelemektedir. Saptanan yapısal uygulama farklılıklarının hangi etkenden kaynaklandığı (Fiziksel Çevre Koşulları, Malzeme veya Yapı Kültürü), gene bu çalışma içinde irde lenmektedir. Çalışma 12 bölüm ile 3 ekten oluşmuştur. Giriş 'te Doğu Karadeniz'in niteliklerinin bu tür alan çalışmalarında ilginç sonuçlar ortaya koyabileceği belirtilmiş; ayrıca, Türkiye'deki kır sal kesim yapılarıyla ilgili çalışmaların, gelecek yapılaşmaların sağlığı açısından gerekli olduğu vurgulanmıştır. 1. BÖLÜM' de çalışmanın amacı, kapsadığı alan, konu ve parametreler ile bu başlık altındaki kavramların açıklanması yer almıştır. 2. BÖLÜM' de geleneksel mimari yapı olarak 'Ev1 ele alınmıştır. Ev ör neğinde yapı elemanlarının gelişimi tek tek incelenmiş, geçirdiği süreçler örneklenmiştir. Her yapı elemanının geliştirilmesi sırasın da onu biçimlendiren çevresel ve dış etkenler, malzeme ve yapıya yansıtılması, kültürel alışverişlerin yapısal sonuçları, bu konuda ki tarihsel örneklerle anlatılmıştır. Bu bölümde, kırsal kesim ev yapısı ile ilgili Türk ve dünya literatüründen çalışma örnekleri de sunulmuştur. 3. BÖLÜM, Araştırma Kapsamındaki Alan' m (Doğu Karadeniz'de sınırlan dırılmış alan) ele alındığı bölümdür. Burada İklimsel parametreler topografya, çevresel yapı malzemeleri, konstrüksiyon türleri ile ev yapısının tarihsel kökenleri ve komşu bölgelerle bağlantıları ince lenmiştir. 4. BÖLÜM, araştırma yöntem ve tekniklerinin anlatıldığı bölümdür. Do ğu Karadeniz Bölgesi boyunca, Yapı-Kültürel ilişki sınırını aşma yan - 13 km. lik Aks 'lar saptanmış, her Aks üzerinde de yerleşim derinliğine göre 1-4 arasında değişen sayıda köy birimleri örnek lenmiştir. Örnekleme tekniğiyle saptanan köylerden, en yaygın ve korunmuş birer örnek incelenmek üzere seçilmiştir. Daha sonra ev ve yapı elemanlarına ilişkin ölçme ve gözlemler yapılarak formlara işlenmiştir. Son olarak da karşılaştırma (korelasyon) tekniği kul lanılmış, bölge boyunca yapı elemanlarındaki nicel ve nitel benzer lik ve farklılaşmaların dağılımları elde edilmiştir. Bu veriler, çalışma içinde grafik, tablo ve haritalarla görselleştirilmiştir. 5. BÖLÜM' de seçilmiş köy örneklerinin yerleşim özellikleri, fiziksel çevre koşullarıyla ilişkili bir bütün olarak ele alınmıştır. 6. BÖLÜM' de evlerin kütle olarak oransal-boyutsal özellikleri fizik sel çevre ve gelenekler açısından irdelenmiştir. 7. BÖLÜM yapı dış duvarlarının ele alındığı bölümdür. Dış duvarlarda yönlere göre kullanılan konstrüksiyonlar, malzeme seçimi, duvar tipleri ve araştırma alanına dağılımları; saptanan duvar tiplerinin modelleri ile ısıl özellikleri bu bölümde incelenmiştir. 8. BÖLÜM' de pencereler ele alınmıştır. Duvar yüzeylerinde doluluk/boş luk oranları, döşeme alanı ile ilişkiler, pencere elemanı en/boy oranları, fiziksel çevre koşullarıyla ilişkileri, aydınlatma açısın dan pencere nitelikleri bu bölümün alt başlıklarıdır. 9. BÖLÜM' de çatılar malzeme, biçim özellikleri ve bunların atmosferik yağışlarla ilişkileri, araştırma alanındaki dağılımlarıyla birlikte incelenmiştir. 10. BÖLÜM' de evlerde saptanan döşemelerin malzeme, tür ve uygulama bi çimleri konu edilmiştir. 11. Bölüm' de evlerin ısıtma ve baca sistemleri malzeme, teknik özellik ler ve dağılımları açısından ele alınmıştır. 12. BÖLÜM, genel değerlendirme ve bu değerlendirmelerden sonuçlar çıkarma bölümüdür. Bölge 'de malzeme ve konstrüksiyon özellikleri açısından farklı uygulamalar saptanmış, bu farklılığın kökeninde teknik ve malzeme bilgisi yanında yapı geleneklerinin de önemli rol oynadığı görülmüştür. Lokasyonlar halinde gözlenen yapısal farklılıkların, yeni yapılaşmalarda dikkate alınması da öneriler arasında yer almıştır.