Trabzon'da Üçüncüzade Ömer Paşa Sarayı: Kişi/yer/yapı diyalektiği

Abstract

Trabzon stratejik ve coğrafi konumu sebebiyle yüzyıllar boyunca önemli bir kent olmuştur. Kentin bu uzun tarihi geçmişinde, 18. yüzyıl hem idari, siyasi ve ekonomik hem de fiziksel dönüşümlerin yaşandığı bir dönemdir. 18. yüzyılda kentin valisi Âyan Üçüncüzâde Ömer Paşa tarafından inşa ettirilen saray kentte yaşanan fiziksel dönüşümün en önemli örneklerinden biridir. Bu bağlamda çalışma sarayın inşa edildiği dönemin dinamikleri ile birlikte değerlendirilip devam eden süreçlere paralel olarak fiziksel değişimin ve dönüşümün ortaya koymayı amaçlamaktadır. Tez çalışması Genel Bilgiler, Yapılan Çalışmalar ve Değerlendirme ve Sonuç olmak üzere üç bölümden oluşmaktadır. Genel Bilgiler bölümünde tez kapsamında yararlanılan kaynaklar ve 18. yüzyılın siyasi, ekonomik ve kültürel yapısı incelenerek sarayın inşa edilmesinde etkili olan toplumsal dinamikler irdelenmiştir. Ayrıca sarayın banisi Üçüncüzâde Ömer Paşa'nın yaşamı, aldığı eğitim, idari görevleri, katıldığı savaşlar, ekonomik ve siyasi gücü, valiliğe giden süreci, satın aldığı mülkler, gerçekleştirdiği imar faaliyetleri ve vefatı ile ilgili bilgiler verilmiştir. Yapılan Çalışmalar bölümünde Şer'iyye Sicilleri, Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivleri, vakıf kayıtları, seyahatnameler, görsel belgeler, yabancı gazete arşivleri ve halk sağlığı raporlarından yararlanılarak sarayın yeri, inşası, mimari karakteri, onarımlar ve kullanım biçimleri tespit edilerek geçirdiği değişim ve dönüşüm açığa çıkarılmıştır. Değerlendirme ve Sonuç bölümünde ise belirlenen amaç ve kapsam doğrultusunda gerçekleştirilen tüm incelemeler çerçevesinde çalışmanın sonuçları ortaya konulmuştur.