Zigana dağı (Torul-Gümüşhane) volkanitlerindeki hidrotermal ayrışmaların mineraloji ve jeokimyası

Abstract

Bu çalışmada, Zigana Dağı'nda (Torul - Gümüşhane) yüzeyleyen Geç Kretase yaşlı volkanitlerde görülen hidrotermal ayrışmalar incelenmiştir. Volkanik serinin tabanında bazalt, andezit ve bunların piroklâstitleri görülmektedir. Dasit - 1, Dasit - II ve andezit ve piroklâstitleri bu taban kayaçlannın üzerine gelmektedir. Volkanitler, andezit daykları ve porfirik dasitler tarafından kesilmektedir. Çalışılan volkanitler toleyitik - geçiş - kalkalkali özellikte ve volkanik yay ortamında gelişmişlerdir. İz element içerikleri iki farklı dasit oluşumunu göstermekte olup, bunlar Dasit - I ve Dasit - II olarak adlandırılmışlardır. Bazalt ve andezitlerin gelişimlerinde klinopiroksen, hornblend ve plajiyoklas, Dasit - Fin gelişiminde K - feldispat, plajiyoklas, hornblend ve biyotit; Dasit - H'inkinde ise K - feldispat, andezit dayklarda plajiyoklas, klinopiroksen ve manyetit, porfirik dasitlerde ise plajiyoklas ayrımlaşmasının etkili olduğu belirlenmiştir. Volkanitlerin benzer kökenli, yitim etkisiyle gelişen metazomatizma sonucu zenginleşmiş bir kaynaktan türedikleri, daha sonra farklılaşmaya uğradıkları ve aynı zamanda kabuk kirlenmesinin de olduğu düşünülmektedir. İnceleme alanındaki volkanitlerde ilit + klorit + kaolinit ± simektit ± (ilit - simektit) ± (klorit - vermikülit) belirlenmiştir. b0 parametresine göre, ilitler düşük - orta basınç metamorfizma derecesi yani basıncın 3 kbar'ı aşmadığı ortamlarda, Fe2+ ve Mg'ca fakir ve feldispatlarm hidrotermal bozuşması sonucu oluşmuşlardır. Klorit jeotermometre hesaplamalarına göre, sıcaklıklar 100 ilâ 250 °C arasında değişmektedir. İlitler pH 7 ilâ 8, kloritler ise pH'ın 8.33 'den büyük olduğu ortamlarda oluşmuşlardır. Kütle değişim hesaplamalarında; genel olarak bazalt, andezit ve Dasit - I'de kütle artması, Dasit - II ve andezit dayklarmda kütle azalması meydana gelmiştir. Porfirik dasitlerde ise hem kütle artması, hem de kütle azalması meydana gelmiştir. Volkanitlerde, genel olarak az ayrışmış kayaçtan çok ayrışmış kayaca doğru ilitleşme - kloritleşme - kaolinitleşme artmakta, karbonatlaşma ise azalmıştır. Dasitlerdeki ilitler başlıca magmatik kökenli hidrotermal sıvılardan oluşmuştur. K - Ar yöntemine göre, Dasit - Fdeki ilitlerin ortalama 78.7 ± 2.3 My ve Dasit - IFdekilerin ortalama 75.3 ± 2.4 My, yani Kampaniyen - Daniyen yaşında oldukları belirlenmiştir.