Gümüşhane ve Bayburt yöresi mineralli su kaynaklarının hidrokimyası ve izotopik özellikleri

Abstract

Bu araştırmada, Gümüşhane, Bayburt yörelerindeki mineralli su kaynaklarının tektonik hatlarla ilişkileri, fiziko-kimyasal özellikleri, izotopik özellikleri, iz element içerikleri, çözünmüş gaz içerikleri, radyoaktiflikleri ve içmeye uygunlukları araştırılmıştır. Mineralli su kaynaklarının KB-GD, D-B, KD-GB doğrultulu hatlar boyunca dizilim gösterdikleri ve bu doğrultuların kırık hatlarıyla uyum sağladığı belirlenmiştir. Yerinde yapılan ölçümlerle, mineralli su kaynaklarında pH, sıcaklık ve debi değişimleri araştırılmış; kaynakların asitik özellikte olduğu ve debilerinin mevsimsel değişimlerden etkilenmediği belirlenmiştir. Mineralli su kaynaklarının kimyasal analiz sonuçlarına göre, anyon ve katyon sıralamaları belirlenmiş, hidrokimyasal yönden "kalsiyum, magnezyum ve sodyum bikarbonat" fasiyesinde, mineralli su kaynaklan ile yüzey sularının aynı hidrokimyasal fasiyeslere sahip oldukları belirlenmiştir. Kalsite göre doygunluk yönünden Tekkeköy, Yıldız ve inkılap mineralli sularının yaz mevsiminde doygun oldukları, diğer mevsimlerde doygun olmadıkları belirlenmiştir. Mineralli sularda silikat minerallerinin çözünürlüğünü, suların kireçtaşı ve dolomit türü kayaçlarla dokanaklarını, katyon değişim olaylarında hangi iyonların yer aldığım, sülfatın kaynağım araştırmak amacı ile SİO2/TİK, Ca/Mg, SO4/CI, Na/Ca oranlan belirlenerek yorumlanmıştır. İzotop analizlerinden Yeşildere ve İnkılap mineralli su kaynaklarının meteorik kökenli sular olduğu; tirityum- döteryum değerlerinden yeşildere mineralli suyunun sığ, inkılap mineralli suyunun ise derin dolaşımlı olduğu belirlenmiştir. İz element içeriklerine göre mineralli suların Cd" açısından içmeye uygun olmadıkları, Zn"1"1", Cu ve As konsantrasyonlar açısından içmeye uygun oldukları belirlenmiştir. İncelenen mineralli su kaynaklarında O2, CO2 ve N2 gazlarının varlığı belirlenmiş; CO2 gazının kaynak sıcaklıklarıyla arttığı, O2 gazının ise kaynak sıcaklıklarıyla azaldığı belirlenmiştir. Mineralli su kaynaklarının radyoaktiviteleri araştırılmış ve toplam alfa aktiviteleri açısından içmeye uygun olmadıkları belirlenmiştir.