Ürün tasarımında kalite kontrol ölçütlerinin seçimi için bir uzman sistem geliştirme

Abstract

Makina parçalarının tasarımında parçanın fonksiyonuna göre belirlenen toleransların en ekonomik yöntemlerle üretilmeleri gerekir. Bu nedenle tasarım aşamasında tasarımcıya büyük sorumluluklar yüklenmektedir. Bu çalışmada tasarımcıya tolerans analizi ve sentezi konusunda yardımcı olacak bir uzman sistem programı geliştirilmiştir. Programın yazımında uzman sistem geliştirme ve mantıksal programlama dillerinden PROLOG kullanılmıştır. Geliştirilen program düşük özellikli bir PC'de çalıştırılabilmektedir. Genel amaçlı olarak geliştirilen uzman sistem bilgi tabam ve çıkarım mekanizması olmak üzere iki temel bileşenden oluşmaktadır. Uzman sistemin bilgi tabam bileşeni, ISO alıştırmaları, tolerans tabloları, üretim yöntemleri ve yüzey kaliteleri gibi bilgileri içermektedir. Bilgi tabanında yer alan bilgiler, kurallar ve gerçekler şeklinde ifade edilmiştir. Geliştirilen programın diğer bileşeni olan çıkarım mekanizması ise kullanıcının isteğine bağlı olarak veri tabanından gerekli bilgiyi bulan, bulduğu bilgiyi kullanan ve sonuç değerlerini elde ederek kullanıcıya sunan IF-THEN şeklindeki kurallardan oluşmaktadır. Kullanıcıyla etkileşimli olarak çalışan uzman sistem, parçanın kullanım yerine ve boyutuna (istenilen çapa veya uzunluğa) göre bir tolerans önermekte; önerilen toleransların hangi yüzey kalitesinde ve hangi üretim yöntemiyle (döküm, plastik şekil verme, talaşlı imalat) işlenebileceğine hızlı bir şekilde karar verebilmektedir. Ayrıca uzman sistem programı, mil çapı ve pürüzlülük değeri hesaplanan makina elemanlarının (örneğin mil- zarf tasarımında) hangi tolerans grubuna veya alıştırma türüne uygun olduğunun tespitinde ya da standartlaştırılmasında kullanıcıya yardımcı olmaktadır.