Ağaçbaşı yayla (Sürmene/Trabzon) turbalığı'nın iz element jeokimyası

Abstract

Bu tez, Ağaçbaşı Yayla Turbalığı'daki iz elementlerin jeokimyasal özelliklerini kullanarak, elementlerin turbalık içerisindeki dağılımını, birbirleriyle olan ilişkilerini ve zenginleşmesini ortaya koymak amacıyla yapılmıştır. Ağaçbaşı Yayla Turbalığı Trabzon ili Köprübaşı ilçesi sınırları içerisinde yer alır. 2042 m yüksekliğinde bulunan turbalık Türkiye'de bulunan turbalıkların en yükseğidir. Turbalığa su girişi genellikle yağmur ve kar suları ile sağlanmaktadır. Çalışma alanının zeminini volkanik-volkanoklastik kayaçlar ve klastik birimler oluşturmaktadır. Bu birimleri Geç Kretase-Paleosen yaşlı granitik kayaçlar kesmektedir. Çalışma alanından alınan 40 adet turba örneğinden elde edilen sonuçlara göre; Ağaçbaşı Yayla Turbalığı'ndaki Nikel (Ni) elementinin ortalama değeri Rusya, Norveç, Belçika ve Yunanistan bulunan turbalıklardaki Nikel (Ni) elementinin ortalama değerlerine göre yüksek çıkarken, diğer elementlerin ortalama değerleri ise diğer ülkelerdeki ortalama değerlerine yakın değerde çıkmıştır. Ağaçbaşı Yayla Turbalığı'ndaki iz elementlerin zenginleşme değerlerine göre As ve Se elementlerinin zenginleşmesi diğer elementlere göre çok yüksek çıkmıştır. İz elementlerin Ağaçbaşı Yayla Turbalığı'ndaki dağılım grafikleri çizilmiş, bu grafiklere göre; Uranyum (U), Galyum (Ga), Lityum (Li), Toryum (Th), Kurşun (Pb), Krom (Cr), Bakır (Cu), Kalay (Sn), Baryum (Ba), Seryum (Ce), Çinko (Zn) elementlerin konsantrasyonları diğer elementlere göre yüksek çıkmıştır. Çalışma alanındaki iz elementlerin korelasyon değerleri incelendiğinde Cu-U, Cu-La, Cu-Ga, Cu-Ce, Cu-Li, Co-La, Co-Ce, Mn-Rb, Mn-Li, U-La, U-Ce, U-Li, Bi-V, Bi-Ga, Bi-Rb, V-Cs, La-Ce, Se-Li, Ga-Li, Cs-Li, Ce-Li elementlerini korelasyon değerlerinin yüksek olduğu görülmüştür. Ağaçbaşı Yayla turbalığındaki iz elementlerin kümüleme analizleri yapılmış olup, iz elementler arasında iki gruplaşma tespit edilmiştir. Birinci grup elementler Cd, Bi, Mo, Se, Co, U, Sn, Rb, As, Sr, Cu olup bu elementlerin çalışma sahasında bulunan granitik kayaçlarla ilişkili oldukları; ikinci grup elementler ise Ni, Cr, Mn, Zn, Pb olup bu elementlerin ise çalışma sahasındaki mafik kayaçlarla ilişkili oldukları görülmektedir.