Trabzon ili yerleşim alanının mühendislik jeolojisi açısından incelenmesi

Abstract

Bu çalışmada Trabzon ili yerleşim alanı mühendislik jeolojisi açısından incelenmiştir. Çalışma alanı yaklaşık 14 km^ lik bir alanı kaplar. Çalışma alanında litostratigrafi birimleri olarak yaşlıdan gence doğru aglomera, volkanik breş ve tüfler, bunlarla yanal geçişli olarak yeralan bazalt, tüffit ve kireçtaşları; kırmızı killer; kumlu, siltli killer, taraçalar; alüvyonlar ve yamaç molozları yeralmaktadır. Aglomera, volkanik breş ve tüflerle yanal, geçişli olarak bulunan bazalt, tüffit ve kireçtaşlarının yaşı önceki çalışmalarda aglomeralarla yanal geçişli olarak bulunan kireçtaşlarındaki fosillere göre Paleosendir. Ayrıca çalışmada aglomeraların içerdiği kireçtaşı çakıllarındada Üst Kretaseyi karakterize eden Globotruncana fosilleri gözlenmiştir. Kırmızı killer, bu volkanik serinin ayrışma ürünü olup yer yer aglomera ve tüf dokusunu korumaktadır. Yapılan analizler kırmızı killerin illit türü kil minerallerinden oluştuğunu göstermiştir. Kumlu, siltli killer yaklaşık 100 m kalınlıkta olup, önce ki çalışmalarda, içerdikleri fosillere dayanılarak Ponsiyen yaşında oldukları belirtilmiştir. Blok, çakıl, kum, silt ve kil boyutundaki malzemelerden oluşan taraçalar, bulundukları topoğrafik yüksekliklere göre altı guruba ayrılmıştır. Taraçalar üzerinde bazı alanlarda onların devamı niteliğinde olan denizel killer yer alır. özellikle Değirmendere vadisinde yayılım gösteren alüvyonlar blok, çakıl, kum, silt ve kil boyutundaki malzemelerden oluşmuş olup akifer özelliğindedir. Köşeli blok, çakıl, kum, silt ve kil boyutunda malzemeler den oluşan yamaç molozları topografyanın nispeten düz olduğu alanlarda yayılım gösterirler. Çalışma alanındaki kayaçlarda ölçülen çatlakların değerlendirilmesi sonucu bölgeyi etkileyen maksimum basınç kuvveti yönünün N1 OE olduğu belirlenmiştir. Çalışma alanındaki zemin ve kayaçların taşıma güçlerini bulmak için arazi ve laboratuvarda deneyler yapılmıştır. Zeminlerin kohezyon, içsel sürtünme açısı ve birim hacim ağırlıklarını bulmak için konsolidasyonlu-drenajlı kesme kutusu deneyleri yapılmıştır. Deney sonuçları kullanılarak çeşitli temel tipleri için taşıma güçleri temel derinliği ve temel genişliğinin fonksiyonu olarak grafik şeklinde verilmiştir. Çalışma sahasının, dayanımlılık indeksi deney sonuçlarına göre ayrışma haritası hazırlanmış ve Van Horn yöntemiyle ha zırlanan eğim haritası ile karşılaştırılarak ayrışma-eğim ilişkisi ortaya konmuştur. Çeşitli ayrışma alanlarında, Schmidt çekici ile yapılan ölçümler ve kayaçların kuru birim hacim ağırlıklarından yararlanarak basınç dayanımları bulun muştur. Basınç dayanımlarından yararlanarak kayaçların taşıma güçleri hesaplanmıştır. Çalışma alanında kitle hareketleri olarak İnönü Mahallesinde yer alan heyelan ve Değirmendere Mahallesindeki kaya şevleri analiz edilmiştir, inönü heyelanında yamaç dengesinin limit dengeye yakın olduğu ve yüzeysel hareketler beklenebileceği, Kaya şevlerinde ise kaya devrilmesi ve düşmesi olabileceği ortaya konmuştur.