Bir mermer sahasında (Haymana/Ankara) yer radarı yöntemi ile kırık-çatlak sistemlerinin araştırılması

Abstract

Bu çalışma; mermer ocağı olarak işletilmesi düşünülen bir arazide (Mollaresul Yaylası, Haymana-Ankara) yeraltı koşullarının (malzemenin kırık ve çatlak durumunu) belirlenmesi amacıyla yapılmıştır. Çalışmada; sığ yer altı ortamının ayrıntılı (yüksek çözünürlükteki) görüntüsünü elde etmede, çalışılan ortama herhangi bir hasar vermeyen ve hızlı bir şekilde uygulanabilen yer radarı (GPR) yansıma profilleme yöntemi kullanılmıştır. Ölçüler yaklaşık K-G doğrultulu 10 profilde Ramac CU II GPR sistemi ile 100 MHz korumasız anten kullanılarak toplanmıştır. Mermerin düşük elektriksel iletkenliği ve ortam koşullarının oldukça kuru olması nedeniyle, yer yer yaklaşık 35 ile 45 m arasında nüfuz derinliği sağlanmıştır.Toplanan verilerin değerlendirilmesinde temel veri işlem aşamalarının yanı sıra, sismik yansıma verilerinin değerlendirilmesinde kullanılan anlık genlik ve faz-grup kesitleri, sinyal/gürültü oranını arttırmak için birlikte değerlendirilmiştir. Anlık genlik ve faz-grup kesitlerinin yorumundan, inceleme sahasındaki kırıkların yeri, yönelimi ve boyutlarını belirlemek için daha belirgin kuvvetli yansıma sınırları belirlenmiştir. Böylece; ayrışmış malzeme ile daha sağlam blokların ayrım sınırlarını, belirli eğime sahip kırık-çatlak sistemleri ve düşük açılı içi boş bağlantı noktaları tespit edilmiştir. Kırıklar ve bağlantı noktaları yer radarı kesitlerinde genel hatlarıyla belirgin olarak 10-12 m, 18-20 m ve 30-35 m derinlikleri civarında üç grup yansıtıcı yüzeylerle temsil edilmektedir. Elde edilen sonuçlarla ortamın süreksizlik durumu, model geometrilerle açıklanmıştır. Bu çalışma ile kaliteli sağlam blokların yerleri ve yapısal süreksizlik dağılımları haritalanmıştır. Bu sayede ocakların işletmeye açılıp açılamayacağına veya işletimin planlanmasına yön verilmektedir. Bu yönlendirmelerle işletmeci firma, gereksiz kazıların önüne geçerek zamandan ve birim maliyetten önemli ölçüde kazanç sağlamaktadır.