Mekan ve tüketim kültürü arakesitinde değer kavramı

Abstract

Mimari mekânın tanımı ve algısı yaşanan dönüşümlerin etkisiyle değişmekle birlikte, insan-mekân arasındaki ilişki ve etkileşim her zaman varlığını korumuştur. Mekânların kullanıcısı olan insan için bu ilişki hem fonksiyonel hem de anlamsal olarak kurulmaktadır. Anlamsal ilişkiler mekânla insan arasında "değer" yaratımını da beraberinde getirmektedir. Günümüzde tüketim odaklı yaşam biçimleri ve kültürün bir sonucu olarak bu durum değişerek mekânın metalaşmasına ve insan-mekân arasında ilişkilerin zayıflamasına neden olmaktadır. Dolayısıyla insan için mekânın değeri de tanım ve anlam olarak köklü değişime uğramıştır. Bu çalışma küreselleşme süreci ve beraberinde ortaya çıkan tüketim kültürünün mekânın değeri üzerindeki etkisini belirlemek amacı ile yapılmıştır. Problem, mekânsal değer kavramının tanımlanması, mekânın değerini etkileyen faktörlerin tespiti ve etki güçlerinin ortaya koyulması şeklinde ele alınmıştır. Öncelikle değer kavramının tanımlanması ve mekânsal değeri etkileyen faktörlerin belirlenmesi için literatür taraması yapılmıştır. Değeri etkileyen faktörlerin etki gücünün ortaya koyulması için boş zaman etkinlik alanları içerisinde yer alan kafeler çalışma alanı olarak seçilerek bir anket uygulanmıştır. Elde edilen veriler irdelendiğinde, günümüzde tüketim kültürüne ait bireylerin mekânları estetik, fonksiyonel veya kültürel özelliklerinden önce tüketim odaklı özelliklerine göre algıladıkları ve tercih ettikleri görülmüştür. Ayrıca kafeleri "boş zaman" tüketimi aracı olarak kabul ettikleri ve bu mekânlarla aidiyet ilişkisi kuramadıkları, bunun sonucunda da kullanıcı için mekânda bir değer yaratımının söz konusu olamadığı tespit edilmiştir. Mekânın metaya veya imaja dönüşerek tüketime açıldığı günümüz toplumunda, bu ilişkilerin zayıflamaya devam edeceği ve gelecekte yeni bir mimarlık anlayışına geçileceği düşünülmektedir .