Irak'ın siyasal sisteminde anayasal kararlarda değişiklikler ve etkileri

Abstract

Irak, siyasi tarihi boyunca birçok anayasal değişikliğe gitmiştir. Ancak bu anayasal değişiklikler genel anlamda darbe ve işgal sonrası gerçekleşmiştir. Dolayısıyla Irak'ın kendi hür iradesi doğrultusunda bu anayasaları hazırladığını söylemek mümkün değildir. Dönem gereği her ne yaşandıysa onun etkisi altında bu anayasaların hazırlandığı aşikârdır. 1925 Anayasasının hazırlığı İngilizlerin hakimiyetinde gerçekleştirilmiştir. Irak'tan daha çok İngilizlerin menfaatlerini gözeten bir yasa olduğunu söylemek doğru sayılmaktadır. 1958'de meydana gelen askeri darbe (Özgür Subay Devrimi) neticesinde de 1958 Anayasası hazırlanmıştır. 1968 yılında Baas Partisi tarafından yapılan devrim (beyaz devrim) diye adlandırıldı sonucu yeni bir anayasa daha hazırlanmıştır. Bu Anayasa'nın diğerlerinden farkı cumhurbaşkanına verilen yetkilerin çeşitliliği olmuştur. Zira bu anayasa ile Cumhurbaşkanı hem devlet başkanı hem Ordu komutanı hem de Devrim Komut Konsey Başkanı olarak nitelik kazanmıştır. Yasa açısından en yüksek mercii Devrim Komuta Konseyi sayılmıştır. Zira yetkileri, görevleri, sorumlulukları hatta istifa durumlarını bile Devrim Komuta Konseyi kontrol etmektedir. 1970 yılında sosyalist rejimin hâkim olduğu bir anayasa hazırlanmıştır. Bu anayasayı hazırlayan komisyon 1968 anayasasının hazırlık komisyonundan daha tecrübeli üyeler barındırmaktadır. Diğer anayasaların aksine, bu anayasa kapsamında Tüm Irak Halkını ilgilendiren konular ele alınmıştır. 2004 yılında işgal sonrası dönem de göz önünde bulundurularak Hükümet Konseyi tarafından resmedilen, geçici anayasa hazırlanmıştır. Irak'ın bu yeni siyasi rejimi, kurumsallaşmış merkezi bir yönetişim uygulamasından ani ve şiddetli bir kopuş yaratmıştır. 2005 yılında itibaren geçerliliğini koruyacak olan Kalıcı Irak Anayasası (Yeni Irak Anayasası) yürürlüğe girmiştir. Bu anayasası diğerlerinden farklı kılan, halk oylamasına tabi tutulmasıdır. Öte yandan en çok dikkat çeken konu federal devlet yapılanması olmuştur. Federal sistemin yanı sıra parlamenter sistem de anayasaya dahil edilmiştir. Parlamentonun belirlenmesinde halk oylaması söz konusudur. 2005 Irak Anayasası, sadece Irak için değil, aynı zamanda Arap dünyasının geri kalanı için de gerçekten önemli bir yenilik olarak görülmesi gereken demokratik bir hükümet biçimini ima etmektedir. Yeni anayasa İslam dinine dayandırılmıştır. Ancak hazırlanırken adet, gelenek, görenek gibi kavramlar da göz önünde bulundurulmuştur. Anayasa'da Arapça' nın yanı sıra Kürtçe de resmi dil olarak belirlenmiştir. Bu birçok kesim tarafından tepkiyle karşılanmıştır. Ayrıca, anayasada en çok dikkat çeken konu; federal sistem, Irak'ın gelecekte küçük devletlere bölünebilmesi ihtimaline karşın korku yaratmıştır.

Iraq has undergone many constitutional changes throughout its political history. However, these constitutional changes generally took place after the coup and occupation. Therefore, it is not possible to say that Iraq has prepared these constitutions in line with its free will. It is evident that these constitutions were prepared under the influence of whatever happened during That period. The preparation of the 1925 Constitution was carried out under the rule of the British. It is correct to say that it is a law that protects the interests of the British rather than Iraq. As a result of the military coup in 1958, the 1958 Constitution was prepared. As a result of the revolution made by the Baath Party in 1968, another new constitution was prepared. The difference of this Constitution from others was the variety of powers given to the president. Because, with this constitution, the President has become a president, as well as an army commander and the President of the Revolutionary Command Council. In terms of law, the Revolutionary Command Council was considered the highest authority. For, the Revolutionary Command Council controls the powers, duties, responsibilities and even the resignation. In 1970, a constitution was prepared, dominated by the socialist regime. The commission that prepared this constitution contains more experienced members than the preparatory commission of the 1968 constitution. Unlike other constitutions, the issues that concern the entire Iraqi people are covered under this constitution. Considering the post-occupation period in 2004, a temporary constitution, drawn up by the Government Council, was prepared. Iraq's new political regime provides for a severe and sudden break with a centralized governance practice that is highly institutionalized. In 2005, the Permanent Iraqi Constitution (New Iraqi Constitution), which will remain effective from that date, came into force. What makes this constitution different from others is that it is subject to popular voting. On the other hand, the most striking issue was the federal government structure. In addition to the federal system, the parliamentary system is also included in the constitution. There is a popular vote in determining the parliament. The 2005 Iraqi Constitution also implies a democratic form of government, which should also be regarded genuinely as a major innovation not only for Iraq, but for the rest of the Arab world as well. The new constitution is based on the religion of Islam. However, while preparing, concepts such as custom and tradition were also taken into consideration. In the Constitution, besides Arabic, Kurdish is determined as an official language. This has been reacted from many sections. In addition, the most striking issue in this constitution; İs the federal system which has created fears by the Irakı people, despite the possibility that Iraq may be divided into smaller states in the future.