Bir Kimlik İşaretleyicisi Olarak Dil ve Trabzon Ağızlarında Arkaik Hususiyetler

Abstract

Bugün Trabzon ağızlarında ölçünlü dile nispetle dilde yadırganabilecek bazı ses ve şekil özellikleri ile birtakım söz varlığı unsurları arkaik yapılar üzerinden açıklanabilecek durumdadır. Kelime başındaki “g”lerin “k”,“d”lerin “t”, “b”lerin “p” olması; düzlük yuvarlaklık uyumunun ihlali; /ng/ sesinin durumu; ön seste b- ünsüzünün korunması; ek fiilin devrik kullanımı; ikili fiil biçimleri bu minvalde sayılabilir. Bu durumda Trabzon ağızları, Eski Türkçe ile ilişkilendirilebilecek ses özelliklerini muhafazası, Türkçenin tarihsel süreçte geçirdiği değişme ve gelişmelerin farklı zaman dilimindeki izlerini kısmen taşıması bakımından dikkat çekici bir mahiyet arz eder. Söz konusu malzemenin Trabzon ağızlarını, söz varlığı ve ses özellikleri itibariyle Türkçeye mahsus arkaik zamanlara bağlar. Kitle iletişim araçlarının tartışılmaz etkisi ve eğitim olanaklarının yaygınlığına rağmen Trabzon ağızları, tarihsel süreçte Türkçenin geçirdiği türlü değişme ve gelişmeleri bir arada barındıran bir laboratuvar durumundadır demek, mümkündür.

Some phonetic and formal characteristics and certain vocabulary elements of Trabzon dialects today may seem unusual in comparison with the standard language. Characteristics of this kind include the use of “k” instead of “g”, “t” instead of “d”, “p” instead of “b” in the beginning of the word; violation of flat-round vowel harmony rule; the case of the sound /ng/; the preservation of the consonant b- in the first sound; the use of copulas with inversion; binary verb forms. Thus Trabzon dialects present a highly interesting point as they preserve phonetic characteristics which can be traced back to the Ancient Turkish and they partially reflect changes and developments in Turkish language through different historical time periods. This matter connects Trabzon dialects to Turkish language of archaic times based on the vocabulary and phonetic characteristics of these dialects. Despite the undisputed impact of mass media and the wide education opportunities, it is possible to state that Trabzon dialects are the subject of study representing different kinds of changes and developments of Turkish language throughout history.