Tarihsel süreçte Türkiye- Avrupa Birliği ilişkileri ve Türkiye`nin Avrupa Birliği stratejisinin dinamikleri

Abstract

Türkiye- AET ilişkileri 1959 yılında Türkiye'nin AET'ye üyelik başvurusu ile başlamış, yaklaşık dört yıl devam eden müzakereler sonucunda 1963 yılında Türkiye ile AET arasında Ankara Anlaşması imzalanmıştır. Ankara Anlaşması ile, Türkiye-AET arasında bir "ortaklık" kurulmuş ve ilişkilerde, "tam üyelik' e ulaşılması için, Gümrük Birliği ile sonuçlanacak olan üç aşamalı bir süreç öngörülmüştür. 1970 yılında, ortaklıkta geçiş aşamasını, (ikinci dönemi) oluşturan, Katma Protokol imzalanarak yürürlüğe girmiştir. 1989 yılında Türkiye'nin tam üyelik başvurusu AET tarafindan reddedilmiştir. 1995 yılında, ortaklıkta üçüncü ve son aşamayı oluşturan Gümrük Birliği; Anlaşması imzalanarak yürürlüğe girmiştir. 1999 yılında, AB'nin Helsinki Zirvesi'nde, Türkiye'ye tam üyelik için adaylık statüsü tanınmıştır ve 2000 yılında tam üyelik için Türkiye'nin uyması gereken ölçekleri belirten Katılım Ortaklığı Belgesi açıklanmıştır. 2001 yılı Mart ayında Türkiye, Katılım Ortaklığı Belgesinin uygulaması için Ulusal Programı'nı hazırlayarak AB'ye sunmuştur. Kurulduğu yıl olan 1958'den 2001 yılma kadar geçen süreçte, AB geniş çaplı yapısal değişiklikler geçirmiş, üye sayısı altıdan 15 'e çıkmış, AET AT'ye daha sonra da AB'ye dönüşmüştür. Dünyadaki ve AB'deki yapısal değişiklerle, Türkiye'deki iç ve dış dinamikler Türkiye-AB ilişkilerini yakından etkilemiştir. Bu çalışmada, Türkiye-AB ilişkileri tarihsel süreç içinde değerlendirilmiş, Türkiye'deki, AB'deki ve dünyadaki iç ve dış dinamiklerin ilişkilere etkileri, dönemin karar alıcılarının, kamuoyu ve siyasi partilerin ilişkilere yaklaşımları araştırılmıştır. Türkiye-AB arasında kurulan ortaklık ilişkisi, dünyadaki ve Türkiye'deki siyasal gelişmelerden, Yunanistan faktöründen ve AB'nin büyüme stratejisinden doğrudan etkilendiği için, dünyadaki ve Türkiye'deki siyasal gelişmeler ile AB'nin geçirdiği genişleme süreçleri ve yapısal değişikliklere de değinilmiştir.

Turkey-EEC relations started in 1959 with the application of Turkey, and after four years continued negotiations process, Association Agreement (Ankara Agreement) was signed between EEC and Turkey in 1963. With the Association Agreement, a partnership was established between EEC and Turkey and, three stages were decided in the relations to reach fullmembership, with the signing of Customs Union. In 1970, transition term was started with the signing of Additional Protocol. In 1989 Turkey's application for full-membership was rejected by the Union. In 1995 Customs Union Agreement was signed and third step in the relations started. In 1999, EU gave Turkey applicant status for fullmembership in the Helsinki Summit and in 2000 Association Partnership document was declared by the Union underlying the criterions for Turkey's full-membership. In 2001, Turkey submitted her National Program to the EU. After its establishment EU had a lot of structural changes, the number of its members raised to 15. In its historical development process first, EEC turned EC and later EU. EU- Turkey relations were closely affected by the structural changes in the world and in EU. In this study, the relations between EU and Turkey were evaluated in historical perspective, the effects of internal and external factors, the attitudes of the decision makers, public and political parties to the relations between EU and Turkey. The partnership relation was established between EU and Turkey was affected by the political developments in the world and Turkey, Greece factor and EU's enlargement strategy directly. That is why, the political developments in the world, in Turkey and EU's enlargement policy and structural developments are briefly studied.