Arap Baharı sürecinde Ürdün rejiminin ayakta kalma stratejileri: Çok düzeyli bir analiz

Abstract

Bu tez, bölgedeki mevcut siyasi düzeni derinden etkileyen Arap Baharı sürecinde, Ürdün rejiminin varlığını idame ettirmek için geliştirdiği stratejileri ele almaktadır. Bu stratejilerin tam manasıyla ve teferruatlı bir şekilde tespit edilebilmesi için veri toplama aşamasında literatür taraması ile yetinilmemiş; Ürdün'de üç farklı zamanda, toplamda altı ay süren saha çalışması süresince arşiv taraması ve birtakım mülakatlar gerçekleştirilmiştir. Rejimin varlığını sürdürmek için geliştirdiği stratejiler, çalışmanın giriş kısmındaki 'rejim idamesi' literatüründen hareketle oluşturulan model gereği üç düzeyde (ulusal, bölgesel ve küresel) analiz edilmiştir. Çünkü Ürdün'de rejim, ülke içinden kaynaklanan tehdit edici unsurlara karşı sadece ulusal değil, aynı zamanda bölgesel ve küresel aktörlerle işbirliğine dayalı birtakım stratejiler geliştirerek mücadele etmiştir. Çok düzeyli bu analiz, bir taraftan rejimin bölgesel ve küresel aktörlere duyduğu ihtiyacı açık bir şekilde ortaya koyarken diğer taraftan bu aktörlerin de Ürdün rejiminin varlığına duydukları ihtiyacı gözler önüne sermiştir. Karşılıklı 'ihtiyaç' üzerine bina edilen stratejileri açıklayan bu çalışmanın en temel sorusu, rejimin varlığını idame için ne gibi stratejiler geliştirdiğidir. Bu soruya cevap verilmesi mühimdir, çünkü literatürde, bazı rejimlerin yıkılması ile sonuçlanan bu sürecin başlamasına nelerin yol açtığıyla ilgili çok sayıda çalışma varken, bu olaylar neticesinde bazı rejimlerin varlıklarını nasıl idame ettirdikleri üzerine yeterli sayıda çalışma mevcut değildir. Bu boşluğun doldurulmasına katkı sunmak amacıyla hazırlanan çalışma, Ürdün'deki rejimin varlığını nasıl idame ettirdiğini açıklamakla kalmayacak, güçsüz otokrasilerin idameleri hakkında da fikir oluşmasını sağlayacaktır. Rejimin geliştirdiği stratejileri sorgulayan çalışma, birçok bulguya ulaşmıştır. Buna göre çalışmanın temel bulguları şöyledir: İlk olarak, iktisadi açıdan zayıf bir ülke olan Ürdün'de rejim, halkın rızasını alabilmek ve hoşnutluğunu kazanabilmek için siyasi reformlara başvurmuş ve birçok bölge ülkesindeki uygulamaların aksine şiddet uygulamaktan imtina etmiştir. Rejim varlığını sürdürebilmek için, özellikle bölgesel aktörlerle ilişkilerinde çatışmadan mümkün olduğu kadarıyla kaçınmış ve rakipleriyle bile şartları değerlendiren bir siyaset izlemiştir. Rejim, küresel güçler için çatışma alanı oluşturan bölgesel problemlerde tarafsız kalmak suretiyle uluslararası aktörlerin desteklerinden mahrum kalmamıştır.

This thesis discusses the regime survival strategies of the Jordanian regime during the Arab Spring process, an unexpected development that deeply influenced the current political order in the region. As part of such scrutiny, in addition to a detailed review of the existing literature and secondary sources, a six-months-long fieldwork was done in Jordan between 2012 and 2014, in the scope of which interviews and a detailed archive research were conducted. Based on the collected data and on the model developed from the regime survival literature, in this study, the Jordanian Regime's survival strategies have been analyzed in three levels: national, regional and international. Such multi-level analysis was needed because of the fact that the regime developed strategies to deal with the regime- shattering developments in domestic politics not only in national level, but also in regional and international levels based on cooperation with regional and global actors. This shows that the regime was needed to be survived not only by the Jordanian government, but also by the regional and international actors. The main enquiry of this research, which explains the strategies built on this mutual 'dependency', is that what kind of strategies have the regime developed to maintain its survival? It is important to answer such a question because of the fact that in the literature, while there are plenty of studies explaining the developments generated the regime-shattering in the Arab Spring process, the question of 'why some regimes survived while others collapsing' mostly remained unanswered. In order to contribute to the answering of this question, this study explains how the regime in Jordan has survived, in addition to providing some reflections on the survival strategies of weak autocracies. This study on regime survival has several findings, some of which are, firstly, the Jordanian regime, as an economically weak state, in order to gain the consent of the public, introduced several reforms and hesitated to use power during the uprisings as opposed to other countries in the region. Secondly, the regime abstained from conflicting with the regional countries as much as possible; this was the case also in its relations with its rival countries in the region. Finally, the regime remained neutral to the regional disputes, by which it secured to gain the support of global powers.