Yenileşme döneminde İstanbul'da erkeğin sosyal ve kültürel yaşamdaki değişimi (1826-1914)

Abstract

Osmanlı Devleti'nde yenileşme çabaları, XIX. Yy.dan itibaren hız kazanmıştır. Değişen toplumsal olaylarda kadının kamusal alanda ön plana çıkması, erkeğin de durağan haldeki hayatını ve fizikî görüntüsünü değiştirmiştir. Bu çalışmanın amacı, söz konusu Osmanlı yenileşmesinde meydana gelen değişimlerin öncelikle erkek üzerinde nasıl bir etki meydana getirdiğini saptamak ve aile yaşamının bu etkileşimden nasıl etkilediğini ortaya koymaktır. Bu değişimin boyutu belirlenirken erkek yaşamına bağlı olarak kadının durumunda meydana gelen değişim göz ardı edilmeyecek ve her iki cinsiyetin yaşadığı değişimler de kıyaslanacaktır. Erkeğin değişimini ele alan bu çalışma, oldukça spesifik olmasına rağmen, bütün imparatorluk kapsamındaki değişimler dikkate alınarak genel bir perspektif çizilmeyecektir. Osmanlı aile yaşamı içerisinde erkek öncülüğünün nasıl bir değişim geçirdiğini, aile yaşamında erkek ve kadının nasıl bir rol değişikliğine girdikleri incelenecektir. Kadının kamusal alanda etkinliğinin artması ile sokak yaşamı ve sosyalleşme mekanlarının erkek yaşamı üzerinde etkisi değişmiştir. Erkek yaşamında vazgeçilmez olan eğlence hayatı bu dönemde çeşitlilik kazanmasının yanında belli başlı unsurların davam ettiği görülmektedir. Yenileşme sürecindeki kıyafet düzenlemeleri hem erkek kıyafetine etki etmiş hem de moda yaşantısını erkek kıyafeti üzerinden değiştirmiştir. Bu konuda hem mekânsal hem de zamansal bir sınırlama belirlenmiştir. Bu çalışmanın zamansal açıdan sınırları, Osmanlı modernleşmesinin kök saldığı Tanzimat fermanının ilanından Birinci Dünya Savaşı'na kadarki süreçtir. Diğer taraftan çalışmamızda erkek yaşamında meydana gelen değişimi göstermek için klasik dönem ile yenileşme dönemi toplum yapısı karşılaştırılmıştır. Tez araştırmasının mekânsal örneklemi de İstanbul'dur. Bunun ana sebebi ise hem başkent olması hem de değişimin öncelikle İstanbul'da görülmesi ve toplumsal yapıyı çok yönlü olarak ortaya koyacak veriler içermesindendir. Devletin siyasi alanda attığı adımların, Osmanlı erkeğini hangi açılardan etkilediği ve bu etkinin meydana getirme potansiyeli bulunan sosyal sorunlar ve yenileşme sürecine yaptığı katkı, bu tezin mercek altına aldığı en önemli sorulardır.

Innovation efforts in the Ottoman Empire gained speed since In the 19th century. With the changing social events, coming into prominence of women in the public also changed the stagnant life and physical image of the man. This study aims to dwell on determining what kind of impact the changes in Ottoman innovation had primarily on men and how the family life was affected by this interaction. While determining the size of this change, changing roles of women's condition depending on the male life will not be ignored and the changes experienced by both genders will also be compared. Although this study, which deals with the change of men, is quite specific, it will not be drawn into a general perspective considering the changes in the whole empire. How male leadership changed in Ottoman family life and the role of women and men in family life will be examined. With the increasing effectiveness of women in the public, the effect of street life and socialization places on men's life changed. Entertainment life, which was indispensable in men's life, gained diversity in this period, and it is seen that certain elements continued. Clothing reforms in the process of innovation both affected men's clothing and changed the fashion life through men's clothing. In this respect, both spatial and temporal limitations have been determined. The temporal limits of this study are the period from the declaration of the Rescript of Tanzimat, in which Ottoman modernization took root, to the First World War. On the other hand, in our study, the social structure of the classical period and the modernization period was compared to show the changes in men's life. The spatial sample of this thesis research is Istanbul. The main reason for this is that it is both the capital city and the change is seen primarily in Istanbul. Moreover, it contains data that will reveal the social structure in a versatile way. In what ways the steps taken by the state in the political field affected the Ottoman man and the social problems that have the potential to cause this effect and the contribution to the process of innovation are the most important questions that this thesis has examined.