1895 Trabzon Ermeni İsyanı ve İsyancıların Sosyo Ekonomik, Siyasi Kültürel Kökenleri

Abstract

Ermeniler, XIX. yüzyılın sonlarına doğru uluslararası konjonktürün kendilerine vaat ettiğini düşündükleri fırsatlardan yararlanmak amacı ile Osmanlı devlet ve toplum sisteminde ayrılıp bağımsız Büyük Ermenistan kurma fikrine kapıldılar. Ancak bu hedefi gerçekleştirecek araçların çoğundan mahrumdular. Bu nedenle bütün umutlarını, büyük güçlerin, girdikleri yolda kendilerine vereceği siyasi ve diplomatik desteğe bağladılar. İlk hedefleri isyan çıkararak Avrupa kamuoyu ve diplomasisinin desteğini sağlamaktı. İşte bu nedenle 1895 yılında Osmanlı topraklarında Ermeni isyanları silsilesi baş gösterdi. Bu tarihte ortaya çıkan Ermeni başkaldırılarından biri de Trabzon’da gerçekleşmişti. Trabzon’daki olaylara katılanların sosyal, ekonomik, dinsel-mezhepsel ve kültürel altyapıları isyanın niteliğinin ortaya konması açısından oldukça önemlidir. Ayrıca bu kişilerin Ermeni hareketi içinde kurdukları irtibatlar, olayın çapını ortaya koyacak ipuçları sunmaktadır. Yine isyana katılan Ermenilerin yargılandıkları mahkemede alınan ifadelerinde sarf ettikleri sözler, Osmanlı Ermenilerinin içine girmiş bulundukları sosyal psikolojiyi anlamaya yarayacak önemli bilgileri içermektedir. Bu araştırmanın konusu, Ermenilerin 1895’de Trabzon’da çıkardıkları olayları ve isyana katılanları bahsedilen çerçevede ele alıp incelemektir.