Toplumsal Mekanın Merkezinin Değişimi Üzerine Bir Deneme XIX. Yüzyılın İkinci Yarısında Trabzon'da Geleneksel Yaşamın Hükümsüzleşmesi

Abstract

Karadeniz’in önemli liman kentlerinden biri olan Trabzon, XIX. yüzyılın ikinci yarısından itibaren çok güçlü bir değişim ve dönüşüm geçirmeye başladı. Bu sürecin toplumsal, siyasal, dini, iktisadi ve kültürel yansımaları, kenttin gündelik hayatını derinden etkiledi. Trabzon’un ticarî, siyasi ve diplomatik öneminin artmasıyla paralel gelişen süreç, yüzyılın sonuna doğru şehirdeki klasik yaşamın mekânlarını, içindekilerle birlikte hüküm-süzleştirip değer yitimine uğratırken, gayrimüslimlere ait hayat alanlarını kentin yeni merkezi olarak öne çıkardı. Bu mekân yerli ve yabancılardan oluşan gayrimüslim Trabzon sakinleri etrafında ortaya çıkan bir hayat tarzının kendine yaşam alanı açtığı Gâvur Meydanı idi. Geleneksel yaşamın toplumsal, siyasi ve idari merkez olarak öne çıkardığı alanlar ise Kavak Meydanı ve geleneksel iktisadî-toplumsal yaşamın merkezi olan çarşı-pazardı. Devletin bu sürece tepkisi klasik yaşam alanlarını modernize ederek ayakta tutmak ve yeni ortaya çıkan merkeze eklemlemekti.