Trabzon kıyılarında, 1957 – 2015 dönemi, kıyı müdahalelerine bağlı habitat kayıplarının uzaktan algılama ve CBS tekniği ile irdelenmesi

Abstract

Kıyı alanları çok dinamik sahalardır ve bu alanlar deniz ve kara etkileşiminin olduğu, ekolojik açıdan benzersiz ve değişime karşı kırılgan bölgelerdir. Kıyıların değişimi kıyıdaki hidrodinamik süreçler ve kıyı dolguları, kıyı yapıları ve kum çıkarılması şeklindeki insan etkileri ile gerçekleşir. Özellikle Güneydoğu Karadeniz Bölgesi'nde, Trabzon ili ve çevresindeki kıyı bölgelerinde insan etkileri ve kıyılara baskı çok yüksektir. Doğu Karadeniz'ın 570 km'lik kıyısından 442 km'sinde sahil yolu inşa edildikten sonra bölge doğal kıyılarının büyük bir kısmını kaybetmiştir. Daha öncede kıyılarla ilgili yapılan çalışmalarda daha çok mühendislik yapıları odaklı yapılmış, fakat doğa üzerindeki etkileri dikkate alınmamıştır. Bu çalışmada, uzaktan algılama ve Coğrafi Bilgi Sistemi yöntemleri kullanılarak 1957 – 2015 yılları arasında elli yıllık süre içinde Trabzon kıyılarında meydana gelen kıyı çizgisi, kıyı ve habitat değişiklikleri, kayıpları belirlenmesi amaçlanmıştır. Çalışma da öncelikle 1957 yılından 1970 yılına ait haritalar sayısallaştırılarak Trabzon iline ait eski kıyı çizgisi elde edilmiştir. 2011 yılına ait Trabzon yeni kıyı çizgisi tespitinde KTÜ GIS LAB verileri kullanılmıştır. Trabzon kıyı batimetrisine ait veriler sayısallaştırılmış haritalar kullanılarak analize katılmıştır. Ayrıca Trabzon'a ait fotoğraf arşivleri, geçmişte ve mevcut olan kıyıların durumu görsel analiz de kullanılmıştır. Yapılan çalışmalarda yaklaşık 119 km'lik Trabzon'un kıyı değişimi incelenmiştir. Sonuç olarak, Trabzon'un 1957 – 2015 yılları arasındaki kıyı değişimi incelendiğinde, yaklaşık 954,74 hektarlık değişimin olduğu tespit edilmiştir. Trabzon kıyılarında habitat kaybı açısından bakıldığında toplam 9.543.603 m2 yada 954,36 ha yüzeysel yada bentik alanları tahrip edilmiştir. Ayrıca 27.885.019 m3 su hacmi (epipelajik bölgesi) kaybetiği tespit edilmiştir. Kıyı çizgisi ve habitat değişimi konusunda Trabzon Merkez'de diğer ilçelere göre en büyük değişimin olduğu görülmüştür. Bu değişim, bölgedeki littoral zonun kaybedilmesine yol açmaktadır. Yapılan arazi çalışmaları sonucunda dolgu alanlarında karayolu, ulaşım, işletme, spor, rekreasyon, dinlenme tesislerin bulunduğu tespit edilmiştir. Bazı dolgular boş arazi halinde iken, belediyeler tarafından yeni dolgu alanları ile ilgili projeler planlanmakta ve yeni dolgu yapılması halen devam etmektedir.